Læknablaðið - 15.01.1999, Blaðsíða 51

LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
43
Ólafur Jensson prófessor 1924-1996
Greinin hér á undan um
erfðarannsókn á arfgengum
blöðrunýrum á íslandi er til-
einkuð frumkvöðli og hvata-
manni hennar, prófessor Ól-
afi Jenssyni forstöðumanni
Blóðbankans, sem átti meira
en 30 ára árangursríkt starf
sem vísindamaður. Genin og
ættfræðin gegndu veigamiklu
hlutverki í rannsóknum hans
og eftir því sem ég best veit
var Ólafur fyrstur til að nota
orðið meingen um sjúkdóms-
valdandi gen. Ólafur Jens-
son er höfundur að meira en
70 greinum í virtum vísinda-
ritum. Flestar greina hans fjalla um erfðarann-
sóknir, til dæmis rannsóknir á arfgengri heila-
blæðingu, arfgengum blöðrunýrum, klofnum
hrygg og dreyrasýki A. Einnig ritaði hann
greinar sem lúta að starfsemi Blóðbankans.
Loks eru ótalin mörg verkefni sem hann lagði
grunn að og tók þátt í, verkefni sem enn er
unnið að af ýmsum rannsóknaraðilum.
Ólafur var alla tíð haldinn óþrjótandi áhuga á
þeim verkefnum sem hann tók sér fyrir hendur
og var í samvinnu við vísindamenn um allan
heim þegar þess gerðist þörf. Árið 1989 kom
Ólafur að máli við mig og sagðist vera kominn
í samband við hollenskan vísindamann dr.
Martijn Breuning, sem væri lykilmaður í rann-
sókn á arfgengum blöðrunýrum í Evrópu. Hann
vildi senda mig þangað til skrafs og ráðagerða
um hvernig væri best að standa að samstarfi,
með það að markmiði að gera erfðarannsókn á
arfgengum blöðrunýrum hér heima. Áður hafði
Ólafur með sambandi sínu við Pál Ásmundsson
yfirlækni á blóðskilunardeild Landspítalans
fengið upplýsingar um nokkrar blöðrunýrna-
fjölskyldur á Islandi. Ólafur hafði bæði aflað
sér þekkingar á stöðu erfðaefnisgreininga og
aukið við upplýsingar um ættir einstaklinga
með arfgeng blöðrunýru. Aðferð til að staðsetja
meingen í erfðaefninu hafði rutt sér til rúms og
átti eftir að taka stórum framförum á næstu ár-
um. Ólafur var skjóthuga og sá möguleikann í
íslenskum efniviði og nýjum
aðferðum. Ég fór til Hollands
og Ólafur hóf samstarfið
heima með söfnun sýna úr ís-
lenskum blöðrunýrnaættum.
Meðan á rannsókninni stóð
„blés Ólafur reglulega til
funda“ með íslenskum sam-
starfslæknum til að hvetja
menn til dáða. Hann vann
stöðugt að fjármögnun rann-
sóknarinnar, fylgdist með
nýjustu uppgötvunum í vís-
indaritum og reyndi hvað
hann gat að flýta fyrir rann-
sókninni. Ólafur sendi mig
aftur til Hollands 1992 til að
læra nýjustu aðferðir við arfgerðagreiningu og
seinna til dr. James Weber í Marshfield í
Bandaríkjunum til að leita að PKD2 geninu. f
seinni ferðinni vildi Ólafur að ég ynni einnig að
leit meingens fyrir annan arfgengan sjúkdóm í
íslenskri fjölskyldu, arfgenga sjónu- og æðu-
visnun. Ferðin leiddi til staðsetningar beggja
meingena.
Þegar sýni vantaði í nýjum blöðrunýrnafjöl-
skyldum hafði Ólafur oft samband við fjöl-
skyldumeðlimi. Hann fékk leyfi til að koma
heim til þeirra til að taka blóðsýni. Ólafur taldi
ekki eftir sér að fara í önnur sveitarfélög um
helgar í þessu skyni. Ég man sérstaklega eftir
ferð á Suðurnesin þar sem Ólafur tók blóðsýni
úr fimm fjölskyldumeðlimum. Áhugi hans á
rannsókninni var smitandi og eftir blóðgjöfina
var sest inn í stofu þar sem allir tóku þátt í um-
ræðu um verkefnið og ættir viðkomandi fjöl-
skyldu. Þar gætti fyllsta trúnaðartrausts á báða
bóga.
Ólafur vann að rannsókn á arfgengum blöðru-
nýrum og fjölmörgum öðrum rannsóknarverk-
efnum þar til yfir lauk. Hann vildi veg erfða-
rannsókna á Islandi sem mestan og vann að því
alla tíð. Jákvætt viðhorf Ólafs til framgangs
vísindarannsókna er til eftirbreytni fyrir vís-
indamenn Islands í dag.
Ragnheiður Fossdal