Læknablaðið - 15.01.1999, Blaðsíða 76

66
LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
Verði læknar beittir lögþvingunum hlýtur
það að leiða til málaferla
- segir Sigmundur Guöbjarnason formaöur Mannverndar
Sigmundur Guðbjarnason prófessor og formaður Mannverndar.
Nú á haustdögum voru
stofnuð samtökin Mann-
vernd sem gert hafa sig gild-
andi í umræðunni um gagna-
grunnsfrumvarpið. Formað-
ur samtakanna er Sigmund-
ur Guðbjarnason prófessor í
lífefnafræði og Læknablaðið
bað hann að segja frá þess-
um samtökum, hver séu
markmið þeirra og hver hafi
verið aðdragandinn að stofn-
un þeirra. Það skal tekið
fram að viðtalið var tekið ör-
fáum dögum áður en Alþingi
samþykkti frumvarpið og
festi það í lög.
„Mannvemd eru samtök
sem berjast fyrir friðhelgi
einkalífsins, persónuvernd og
mannréttindum. Þau berjast
jafnframt fyrir rannsókna-
frelsi og frelsi til að þróa vís-
indin áfram. Þessi deila um
gagnagrunninn snýst fyrst og
fremst um mannerfðafræði en
ekki er ólíklegt að það nái
einnig til annarra greina líf-
tækni því nú er sagt frá því í
fréttum að það sé verið að
ásælast einkarétt á hagnýtingu
annarra auðlinda landsmanna.
Við erum algerlega á móti því
að veittur sé einkaréttur til
rannsókna. Það er sjálfsagt að
veita einkarétt til uppfinninga,
hugverka og annars þess sem
menn hafa sjálfir skapað en
það er andstætt öllum þeim
reglum um vísindi sem við
þekkjum að veita einkarétt til
rannsókna.
Hvatinn að stofnun samtak-
anna er ágreiningurinn um
gagnagrunnsfrumvarpið. í
reynd förum við af stað eins
og hvert annað slysavarnafé-
lag því við teljum það meiri-
háttar slys ef þeirri stefnu
verður fylgt sem boðuð er í
frumvarpinu. Við fáum ekki
séð að þau meginmál sem við
berjumst fyrir, persónuvernd-
in, upplýst samþykki og vís-
indafrelsi, verði varðveitt ef
menn þurfa að semja við sér-
leyfishafann um aðgang að
gögnum sem þjóðin og ein-
staklingamir eiga. Við teljum
það fráleitt og siðlaust að selja
þessar viðkvæmu upplýsingar
einkafyrirtæki sem ætlar síðan
að koma þeim á alþjóðamark-
að.
Einkaleyfið er líka umdeilt
og ekki í takt við tímann því
nú er verið að afnema sérleyfi
og einkarétt á sem flestum
sviðum. Þá skýtur það skökku
við að vera að innleiða það á
sviði líftækni.“
- Hverjir standa að samtök-
unum?
„Það er fjöldi einstaklinga
víða að úr þjóðfélaginu. Við
héldum fund í Norræna hús-
inu fyrir troðfullum sal og þar
tóku ýmsir til máls sem ekki
voru meðal stofnenda en eru
orðnir félagsmenn núna. Það
verður æ fleirum ljóst að þetta
mál er illa undirbúið og að
menn hafa ekki unnið sína
heimavinnu nógu vel. Þá á ég
ekki síst við Alþingi sjálft.“
Siðfræðin á eftir
tækninni
- Frumvarpið hefur verið til
umræðu frá því í vor og tekið
ýmsum breytingum, kannski
ekki síst á síðustu vikum. Hafa
þær breytingar haft áhrif á eðli
frumvarpsins, hefur það breyst?
„Eins og frumvarpið lítur út