Læknablaðið - 15.11.1999, Qupperneq 50

896
LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
grunn á heilbrigðissviði),
Heilbrigðis- og trygginga-
málaráðuneytið, febniar
1999, og
(ii) Yfirlit yfir skýrslu Lækna-
félags íslands (ICMA/1/99).
Hinn 17. desember 1998
samþykkti Alþingi íslendinga
lög um miðlægan gagnagrunn
á heilbrigðissviði (nr. 139/
1998) þar sem lagður er laga-
legur grunnur undir starfsemi
miðlægs gagnagrunns sem
hefur að geyma „heilbrigðis-
gögn sem ekki er unnt að
rekja til tiltekinna einstak-
linga“ úr sjúkraskýrslum sjúk-
linga í íslenska heilbrigðis-
kerfinu. Tilgreint markmið
löggjafarinnar var að heimila
stofnun og starfrækslu mið-
lægs gagnagrunns til að auka
þekkingu í því skyni að bæta
heilsu og heilsuþjónustu.
Markmið þau sem Heilbrigð-
is- og tryggingamálaráðuneyt-
ið lagði áherslu á voru sem hér
segir:
1) Að bæta þjónustu við sjúk-
linga.
2) Að halda kostnaði niðri.
3) Að stuðla að einföldun og
aukinni virkni í stjórnun.
4) Að veita skjótari og örugg-
ari aðgang að gögnum að
því tilskildu að trúnaður við
sjúklinga sé tryggður. Gefið
yrði út „leyfi“ til einkafyrir-
tækis til að starfrækja
gagnagrunn samkvæmt
ströngum ákvæðum lag-
anna.
Túlkun ríkisstjórnar íslands
á viðeigandi skyldum sam-
kvæmt alþjóðalögum er sú að
slík lög kveði aðeins á um al-
mennar meginreglur og láti
einstök aðildarríki um ná-
kvæmari útfærslu samkvæmt
landslögum; sú skilgreining
hvort unnt sé að líta á gögn
sem ónafngreind af hálfu rík-
isins teljist flokkast undir það
sem telja má eðlilegt; og ef
nafngreining gagna taki
„óeðlilega" mikinn tíma og
mannafla beri að líta á gögnin
sem „ónafngreind“!
Ríkisstjórn Islands komst
að þeirri niðurstöðu að gögnin
í fyrirhuguðum gagnagrunni á
heilbrigðissviði samræmdist
viðmiðunum alþjóðalaga.
Viðeigandi tilmæli Evrópu-
ráðsins heimila rannsóknir þar
sem notuð eru nafngreinanleg
læknisfræðileg gögn við sér-
stakar tilgreindar aðstæður
sem gagnagrunnur á heil-
brigðissviði mundi fullnægja
jafnvel þótt gögnin í honum
væru ekki ónafngreind. I til-
mælunum er einnig gert ráð
fyrir því að nota megi per-
sónulegar upplýsingar við
rannsóknir í lögmætum til-
gangi án „raunverulegs og
gilds samþykkis" ef lög mæla
fyrir um hinar vísindalegu
rannsóknir og þær teljast
nauðsynleg ráðstöfun vegna
almenns heilbrigðis þjóðar-
innar. Ríkisstjóm Islands er
þeirrar skoðunar að stofnun
og starfræksla gagnagrunns-
ins sé skilgreind í lögunum og
sé ráðstöfun í þágu almenns
heilbrigðis þjóðarinnar jafnvel
þótt gögnin í gagnagrunninum
teldust persónuleg gögn. Lög
um gagnagrunn á heilbrigðis-
sviði væru innan þeirra marka
sem ríkið gæti viðurkennt.
í rökum Læknafélags Is-
lands er viðurkennt vísinda-
legt gildi gagnagrunna sem
hafa að geyma heilsufarsupp-
lýsingar og lífsýni. Læknafé-
lag Islands studdi notkun
gagnagrunna í rannsóknum
svo fremi fyrir hendi væri
raunverulegt og gilt samþykki
og samkvæmt þeim varúðar-
ráðstöfunum sem útskýrðar
eru í Helsinkisáttmálanum.
Hins vegar var Læknafélag ís-
lands þeirrar skoðunar að lög
um gagnagrunn á heilbrigðis-
sviði brytu í bága við þau
grundvallarlögmál sem sett
hafa verið til að heimila notk-
un slíkrar auðlindar og á sama
tíma að virða sjálfræði og
virðingu sjúklinga. Læknafé-
lag Islands bendir einkum á
eftirtalin áhyggjuefni:
1) Röskun á friðhelgi
cinkalífsins
Gögnin í gagnagrunnunum
voru dulrituð en ekki ónafn-
greind. Fyrir hendi var lykill
til að tengja nöfn og kóðaðar
upplýsingar. Slíkur lykill er
mikið notaður til að bæta upp-
lýsingum um einstaklinga í
gagnagrunninn. Samkvæmt
lögunum er unnt að tengja
heilsufarsgögn við ættfræði-
leg og erfðafræðileg gögn.
Slíkt mun breyta eðli hins afar
víðtæka gagnagrunns. Hið
gríðarmikla magn gagna, sem
safnað er saman á einn stað
með gölluðum stjómtækjum,
telst mikil ógnun við friðhelgi
einkalífsins.
2) Röskun á trúnaðar-
sambandi sjúklinga og
lækna
Lögin skylda lækna til að
hlíta fyrirmælum stjórnar
sjúkrahúsa um að senda trún-
aðarupplýsingar úr lækna-
skýrslum til sérhvers leyfis-
hafa gagnagrunnsins án feng-
innar heimildar sjúklings eða
án raunverulegs og gilds sam-
þykkis hans og án eðlilegs
vísindalegs eftirlits. Læknafé-
lag Islands lýsir áhyggjum
sínum af því að framsal
læknaskýrslna til þriðju aðila
kunni að stofna í hættu trúnaði
milli sjúklinga og lækna sam-
kvæmt skilgreiningu í yfirlýs-
ingum Alþjóðafélags lækna
(WMA) og rnuni annars vegar