Læknablaðið - 15.12.1999, Blaðsíða 12

950
LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
tímaleitni <0,001). Meðalaldur við greiningu
var29,9 ár (bil 15-48). Tíðnin tengdist stækkun
fæðingarárganga og fleiri þungunum, en al-
gengi og nýgengi var þó marktækt meira en
sem því nam. Aldurshópurinn 25-29 ára var
fjölmennastur 1985-1989, en 30-34 ára 1990-
1994. Utanlegsþykkt varð í fyrstu þungun hjá
12,9% á fyrra tímabilinu, en 15,8% á því
seinna. Endurtekin utanlegsþykkt varð hjá 167
konum (16,5%). Endurtekning var algengust á
aldursbilinu 30-34 ára. Marktæk aukning
(p<0,001) varð á endurteknum þykktum. Þar af
voru 104 konur með utanlegsþykktir tvisvar, 44
þrisvar, 14 fjórum sinnum, tvær fimm sinnum
og ein hver sex, sjö og átta sinnum. Staðsetning
var oftar hægra megin (p<0,0001). í 1,1% til-
fella fór konan í ófrjósemiaðgerð 1-10 árum
áður. Ómskoðun var notuð hjá 68,4% á seinna
tímabilinu. Konur með ófrjósemi voru 27%. Hjá
17% kvennanna varð þungun með lykkju í leg-
holi. Utanlegsþykkt á eggjastokkum fannst í átta
tilfellum (0,63%). Breyting á aðgerðartækni
varð með mikilli fjölgun kviðsjáraðgerða.
Alyktanir: Utanlegsþykktartilfellum fjölg-
aði mikið, en hefur aftur fækkað síðustu ár.
Hærri þungunartíðni og stærri árgangar skýra
hluta aukningarinnar, ásamt hærri meðalaldri.
Aukningin tengist sennilega algengum eggja-
leiðarasýkingum á 8. og 9. áratugunum. Sum
tilfelli má rekja til viðgerðartilrauna á skemmd-
um eggjaleiðurum. Með tilkomu ómunar og
betri þungunarprófa fæst greining fyrr en áður.
Meðferð er orðin minna íþyngjandi fyrir sjúk-
linginn með mikilli aukningu kviðsjáraðgerða.
Inngangur
Tíðni utanlegsþykkta jókst víða um heim á
síðustu tveimur til þremur áratugum (1,2).
Þessi breyting hefur oft verið tengd aukinni
tíðni sýkinga í innri kynfærum kvenna af völd-
um kynsjúkdóma, einkum framan af þessum
tíma (2-4). Breytt aðgerðartækni, þar sem reynt
var að forðast að fjarlægja eggjaleiðara og gera
við þá síðar, er einnig talin hafa valdið hluta
aukningarinnar vegna þess að endurteknar ut-
anlegsþykktir urðu algengari (5). Líklegt er að
hið sama hafi orðið hér á landi. Tvær fyrri at-
huganir á utanlegsþykkt sýndu að tíðnin jókst
verulega milli tímabilanna 1960-1969 og 1970-
1982 (6,7). Á síðara tímabilinu var talið að
aukningu mætti meðal annars rekja til meiri
notkunar lykkju. Síðan þá hefur tíðni kynsjúk-
dómasmits og eggjaleiðarabólgu breyst (4,8,9)
og aðgerðar- og greiningartækni einnig. Grein-
ing fæst nú oftast mun fyrr vegna nákvæmra
þungunarprófa sem eru aðgengileg og auðveld
í notkun og með notkun ómunar um leggöng,
sem hefur gjörbreytt möguleikum á að greina
staðsetningu þungunar snemma, í eða utan
legs.
Utanlegsþykkt getur enn verið konunni
hættulegur sjúkdómur og er þjóðfélaginu dýr
(3,8,9). Með hliðsjón af breyttum aðstæðum
þótti rétt að meta þróun síðari ára á Islandi,
með tilliti til breytinga á algengi, nýgengi,
áhættuþáttum og nýjum aðferðum við grein-
ingu og skurðaðgerðir.
Efniviður og aðferðir
Allar greiningar á utanlegsþykkt (ICD 9:
633.1) fyrir tímabilið 1.1.1985 til 31.12.1994
voru fengnar úr sjúkdómsgreiningarskrám
Kvennadeildar Landspítalans, Borgarspítalans,
Landakotsspítala, Sjúkrahúss Suðurnesja,
Keflavík, Sjúkrahúss Vesturlands, Akranesi, St.
Jósefsspítala, Hafnarfirði, Fjórðungssjúkra-
hússins á ísafirði, Sjúkrahússins Sauðárkróki,
Fjórðungssjúkrahússins á Akureyri, Sjúkra-
hússins á Húsavík, Sjúkrahúss Suðurlands, Sel-
fossi, Sjúkrahússins í Vestmannaeyjum og
Fjórðungssjúkrahússins á Neskaupstað. Engin
aðgerð var á St. Fransiskusspítala, Stykkis-
hólmi. Til að staðfesta greininguna var vefja-
greiningarsvar fyrir hvert tilfelli sem greint var
á Rannsóknastofu Háskóla Islands í meina-
fræði eða á Fjórðungssjúkrahúsinu á Akureyri
skoðað. Fjöldi vefjagreininganna og tilfella
samkvæmt ICD var sá sami. Jafnframt voru öll
vefjagreingarsvör yfirfarin til að tryggja að öll
tilfelli utanlegsþykktar á landinu væru talin.
Fimmtán sjúkraskrár fundust ekki og þeim til-
fellum var sleppt. I 32 tilfellum sást aðeins
blóð í innsendu sýni og þau voru ekki talin með
hér, en að auki var ekki sent sýni eftir kvið-
speglun í tveimur tilfellum, sem töldust því
ekki staðfest heldur. í hverju tilfelli var leitað
að upplýsingum um aldur við greiningu, fyrri
þunganir, fyrri utanlegsþykktir, lykkjunotkun,
ófrjósemivandamál, fyrri eggjaleiðarabólgu,
hvort svör um klamýdíuræktun fyndust, tegund
aðgerðar og hvoru megin þykktin sat. Greining
með ómskoðun var einnig athuguð. Til að stað-
setja utanlegsþykkt á eggjastokkum var fylgt
skilmerkjum Spiegelbergs (10).
Niðurstöðu ómskoðunar var skipt í neikvæða
skoðun þegar ekkert athugavert sást í grindar-