Læknablaðið - 15.12.1999, Blaðsíða 13

LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
951
Mynd 1. Heildarfjöldi utanlegsþykkta fyrir árin 1960-1994 á íslandi. Fyrstu 10 árin taka aðeins til tilfella á suðvesturhorni landsins
(6), en tölurfyrir 1970-1982 erufyrir allt landið (7), tölurfyrir 1983-1984frá Rannsóknastofu Háskólans ímeinafrœði og 1985-1994
itr núverandi rannsókn.
holi, en leghol var tómt, skoðun þegar aðeins
blóð eða vökvi sást í grindarholi, tilfelli þar
sem grunur um utanlegsþykkt vaknaði þegar
tómt leghol sást og einkenni eða saga bentu á
sjúkdóminn og tilfelli þar sem ummerki um ut-
anlegsþykkt sáust (vökvafyllt holrúm, grun-
samleg fyrirferð til hliðar við leg) eða þykktin
sjálf sást með vissu. Omun um leggöng kom til
upp úr 1991.
Heildarfjöldi utanlegsþykkta fram til og með
árinu 1984 var reiknaður út frá birtum tölum
frá Kvennadeild Landspítalans og annars stað-
ar á landinu, þar með talið á skurðstofu á Fæð-
ingarheimili Reykjavíkur og á St. Jósefsspítala
í Hafnarfirði (6,7). Fyrir fyrstu 10 árin voru þó
aðeins tiltækar tölur frá suðvesturhorni lands-
ins (6). Tölur fyrir árin 1983 og 1984, fram að
upphafi núverandi rannsóknar, voru fengnar frá
Rannsóknastofu Háskólans í meinafræði
(fjöldi utanlegsþykkta samkvæmt vefjagrein-
ingarsvörum).
Nýgengi var skilgreint út frá fyrstu utanlegs-
þykkt á rannsóknartímabilinu og miðað við
fjölda þungana (fæðingar, utanlegsþykktir og
fóstureyðingar á almanaksári) og fjölda kvenna
í hverjum aldurshópi á frjósemiskeiðinu 15-44
ára (upplýsingar frá Hagstofu íslands) fyrir
hvert ár og fyrir fímm ára aldursbil. Algengi ut-
anlegsþykkta var reiknað miðað við fjölda þung-
ana/1000 og fjölda kvenna á frjósemiskeiði/
10.000. Skoðað var með leitniprófun (linear
trend analysis) eftir krosstöflugerð hvort aukn-
ing á utanlegsþykktum á tímabilinu væri mark-
tæk og hvort munur væri milli fimm ára tíma-
bilanna 1985-1989 og 1990-1994. Kí-kvaðrats-
próf var notað til að bera saman breytur er
vörðuðu samsetningu þýðisins, tegundir að-
gerða og staðsetningu utanlegsþykkta og leið-
rétt fyrir aldurssamsetningu hópanna þar sem
við átti.
Samþykki sjúklinga fyrir birtingu sjúkra-
sögu var fengið þar sem við átti. Siðanefnd
Landspítalans og Tölvunefnd samþykktu rann-
sóknina.
Niðurstöður
Samtals reyndust 1030 konur hafa fengið
1267 utanlegsþykktir á rannsóknartímabilinu
sem staðfestar voru með vefjagreiningarsvari.
Þessar konur höfðu alls fengið 1314 utanlegs-
þykktir, en í 47 tilvikum hafði konan fengið
utanlegsþykkt fyrir 1985. Á fyrra fimm ára
tímabilinu var heildarfjöldi innlagna vegna
utanlegsþykkta 495, fjöldi tilfella 556 og fjöldi
aðgerða vegna þeirra 558 og á því seinna var
heildarfjöldi innlagna 629, fjöldi tilfella 711 og
fjöldi aðgerða vegna þeirra 730. Heildarfjöldi
tilfella jókst úr 72 árið 1985 í mest 167 árið
1992.
Á mynd 1 er heildarfjöldi utanlegsþykkta
sýndur fyrir árin 1960-1994. Heildarfjöldi til-
fella fimmfaldaðist á 30 árum og nánast tvö-
faldaðist á tímabilinu sem núverandi rannsókn
tók til. Þegar nýgengi á rannsóknartímanum
var athugað sem hlutfall af fjölda þungana eða
fjölda kvenna á frjósemiskeiði, var breytingin
marktæk (leitniprófun x2i =11,786; p <0,001 )
(mynd 2). Ekki var þó um hreina línulega til-
hneigingu að ræða, þar sem tilfellum fækkaði
aftur í lok rannsóknartímans frá fyrra hámarki,
en það breytti ekki niðurstöðunni (p fyrir non-
linearity <0,001). Hlutfallið milli fjölda þung-