Læknablaðið - 15.12.1999, Blaðsíða 52

982
LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
barnanna var talið að ekki hefði verið hægt að
koma í veg fyrir dauðsfall með þeim aðferðum
sem nú eru tiltækar í mæðravernd og við um-
önnun nýbura. Meðal þeirra voru einkum and-
vana fæðingar barna sem ekki voru vaxtarskert
og meðganga hafði staðið í 28 vikur eða lengur
(27,8%) og fósturdauði við meðgöngu
skemmri en 28 vikur (13,3%). Um Mbarnanna
(18,3% af öllum dauðsföllum) fæddust löngu
fyrir tímann (örburar; meðganga skemmri en
28 vikur).
Alyktanir: Norræna flokkunin gaf góða
mynd af dauðsföllum þar sem bæði fundust
þættir sem hugsanlega gátu haft áhrif á útkomu
þungunar og tilvik þar sem ekkert varð að gert.
Flokkunin getur auðveldað samanburð milli
landa og tímabila.
Inngangur
Þegar fæðingaskráning hófst hérlendis 1972
var brotið blað í sögu fæðinga- og nýburafræða
á íslandi. Þeir dr. Gunnlaugur Snædal yfirlækn-
ir og síðar prófessor á Kvennadeild Landspítal-
ans og Gunnar Biering yfirlæknir á Barnaspít-
ala Hringsins höfðu veg og vanda af skráning-
unni, með aðstoð Bertu Snædal ritara. Þessi
samvinna stóð fram til ársins 1993 og birtist
árangur hennar í erlendum og innlendum tíma-
ritum (1-3). Tölvufærsla gagna hófst árið 1982.
Frá 1994 hafa Gestur Pálsson sérfræðingur á
vökudeild Barnaspítala Hringsins og Reynir T.
Geirsson prófessor á Kvennadeild haft umsjón
með fæðingarskráningunni með aðstoð Guð-
rúnar Garðarsdóttir ritara skráningarinnar. A
sama tíma var Ragnheiður I. Bjarnadóttir fæð-
inga- og kvensjúkdómalæknir fengin til að hafa
umsjón með burðarmálsdauðatilfellum (peri-
natal audit) og skrá og flokka burðarmálstilfelli
samkvæmt nýju samnorrænu kerfi sem lýst
verður hér á eftir.
Burðarmálsdauði (perinatal mortality) tekur
til andvana fæðingar barns eða dauða barns á
fyrstu viku lífsins. Öll lifandi fædd börn sem
deyja á fyrstu viku (early neonatal death) eru
talin með, óháð meðgöngulengd. Varðandi and-
vana fædd börn var áður miðað við að með-
gangan væri orðin 28 fullgengnar vikur eða að
fæðingarþyngd væri 1000 g eða meira, en yngri
og léttari börn talin til fósturláta. Þessi skil-
greining er enn víða notuð, meðal annars í
sumum nágrannalöndum, svo sem Svíþjóð. Al-
þjóðaheilbrigðisstofnunin (WHO) hefur hins
vegar mælt með að talin séu með öll andvana
fædd böm eftir 22 vikna meðgöngu eða þau
sem vega yfir 500 g, sé meðgöngulengdin ekki
þekkt. Þessi skilgreining var kynnt í ICD 9
sjúkdómaflokkuninni og enn frekar í ICD 10
(4). Skráð hefur verið samkvæmt þessu hér-
lendis frá 1987, en burðarmálsdauði reiknaður
opinberlega með þessu móti frá 1994. Burðar-
málsdauðatíðni (perinatal mortality rate) er
fjöldi andvana fæddra barna og dáinna á fyrstu
viku deilt með fjölda fæddra barna, venjulega
lýst á 1000 allra fæddra barna.
Margar tilraunir hafa verið gerðar til að
flokka burðarmálsdauða. Wigglesworth (5)
skoðaði tilfellin út frá meinafræði- og lífeðlis-
fræðilegu sjónarhomi og Cole (6) og Hey (7)
notuðu fæðingarfræðilega áhættuþætti annars
vegar og sjúkdóma hjá fóstri/nýbura hins vegar
til að flokka dánarorsakir. Báðar þessar flokk-
unaraðferðir geta verið nokkuð flóknar þegar
skilgreina á og skrá þá þætti sem ollu dauða
barnsins. Þannig nota Hey og samverkamenn
24 flokka sem lýsa orsakaþáttum hjá fóstri og
nýbura. Öðrum flokkunaraðferðum hefur verið
lýst sem taka mið af flokkunum Cole og Hey,
svonefndri útvíkkaðri (extended) Aberdeen
flokkun, þar sem reynt er að draga flokkana
saman og einfalda þá. Þessi flokkun var notuð í
rannsóknum Ingibjargar Georgsdóttur og sam-
verkamanna á íslenskum fæðingarskráningar-
gögnum (8) og í Danmörku af Vitting-Ander-
sen og félögum (9). Notkun ólíkra flokkunar-
aðferða gerir samanburð á orsökuin burðar-
málsdauða á milli landa oft erfiðan eða jafnvel
illmögulegan.
Vorið 1995 komu nokkrir fæðinga- og barna-
læknar frá öllum Norðurlöndum saman (þar á
meðal RIB) til að kynna sér og þróa betur nýja
flokkunaraðferð sem nota skyldi í öllum lönd-
unum til að auðvelda samanburð. Kveikjan að
þessu var að tíðni burðarmálsdauða hafði verið
marktækt hærri í Danmörku en í Svíþjóð allt
frá árinu 1950. Árið 1991 var tíðni burðarmáls-
dauða til dæmis 8,0 á 1000 fæðingar í Dan-
mörku miðað við 6,5 á 1000 í Svíþjóð (10) og
þótti dönskum barna- og fæðingalæknum svo
og heilbrigðisyfirvöldum þörf á að kanna
ástæður þess. Haft var að leiðarljósi við gerð
flokkunarinnar að hægt væri að skilgreina
flokka þar sem unnt yrði að fækka tilfellum
með umbótum í heilbrigðisþjónustu (poten-
tially avoidable). Flokkunin yrði þá tengd
vandamálum í mæðra- og nýburavemd og gæti
gefið vísbendingar um hvernig mætti fækka