Læknablaðið - 15.12.1999, Blaðsíða 44

978
LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
verið hefð fyrir því að nota reglu Hellins frá
síðustu öld. Samkvæmt þessari reglu er gengið
út frá tíðni fyrir tvíbura og ef sú tíðni er n er
tíðni fyrir þríbura n2 og fjórbura n' og svo fram-
vegis. Samkvæmt útreikningum Hellins var tví-
buratíðnin 1/85 og því var tíðnin fyrir þríbura
1/852 og fjórbura 1/853. Þetta er stærðfræðileg
nálgun sem ekki tekur tillit til líffræðilegra
breytna eins og aldurs móður, en kona sem er
35-39 ára hefur 8-10 sinnum meiri líkur á þrí-
buraþungun en kona innan við tvítugt (8). Tíðni
fleirburaþungana er mun meiri í þessari rann-
sókn en ætti að vera samkvæmt reglu Hellins.
Orsakir fyrir aukinni tíðni fleirbura hin síð-
ari ár hér á landi er líklegast að finna í betri ár-
angri við framköllun eggloss og glasafrjóvgun
eins og verið hefur í nálægum löndum (1-3,6).
Sennilega er þó mismunandi milli landa hvort
vegi þyngra í þessu sambandi kröftug egglos-
örvun eða uppsetning margra fósturvísa.
Ekki kom á óvart að þríburarnir voru með
nokkurt frávik í þyngd miðað við einbura.
Nokkuð skiptar skoðanir eru um hvort bera eigi
saman einbura og fjölbura hvað varðar þyngd
en á móti kemur að þyngdarfrávik fjölbura
miðað við einbura er lítið fram að 30 vikna
meðgöngu en fer vaxandi eftir það. Engar við-
miðunartölur eru til um vöxt þrí- og fjórbura.
Ekki skiptir höfuðmáli við hvaða meðalgildi er
miðað heldur verður að fylgjast með hverju
fóstri fyrir sig og meta vöxt þess, bæði í saman-
burði við meðalgildi en einnig „systkini" sín.
Fóstur sem er mjög frábrugðið í þyngd miðað
við sambura sína er í mun meiri áhættu hvað
varðar sjúkleika og dauða (11,12).
Fyrirburafæðing er helsti áhættuþáttur fyrir
fóstrin og því fleiri sem fóstrin eru þeim mun
meiri eru líkurnar. I þessari rannsókn voru til-
tölulega fáar meðgöngur styttri en 28 vikur eða
2/34 en í erlendum rannsóknum hefur verið tal-
að um 17-20% líkur á fæðingu fyrir 28 vikna
meðgöngu í þríburafæðingum (13,14). Með-
göngulengdin var að meðaltali nokkuð löng, en
um viku styttri en í sambærilegri sænskri rann-
sókn (2). Ekki er hægt að sjá í fljótu bragði or-
sök fyrir því. Allar fæðingar í okkar rannsókn
voru með keisaraskurði en 61% í sænsku rann-
sókninni. Erfitt er að sýna fram á mikinn mun á
útkomu úr keisaraskurðum og fæðingum um
leggöng hjá þrí- og fjórburum (3,15). Wild-
schut og félagar (16) báru saman útkomuna í
þríburafæðingum milli tveggja sjúkrahúsa í
Hollandi, þar sem annað sjúkrahúsið stefndi að
fæðingum um leggöng en hitt að fæðingum
með keisaraskurðum. Þeir fundu að burðar-
málsdauði var meiri og sjúkleiki tíðari hjá
bömunum sem tekin voru með keisaraskurði.
Samkvæmt erlendum rannsóknum hefur verið
tilhneiging til fjölgunar á keisaraskurðum und-
anfarin ár (3,6). Kostur við áætlaðan keisara-
skurð á skipulögðum tíma við fleirburafæðingu
er, að hægt er að skipuleggja aðstoð og starfs-
fólk sem þarf að vera til staðar, bæði við að-
gerðina og til að sinna börnunum eftir fæðingu.
Til að minnka líkur á fleirburaþungun og þá
sérstaklega fjórburaþungun eða meira hefur
verið talið mikilvægt að setja ekki upp meira en
tvö eða allra mest þrjú egg við glasafrjóvgun
(2,3). Einnig hefur komið upp sú tillaga að
notkun kröftugra egglosörvunarlyfja verði bund-
in við lækna með sérstakt leyfi fyrir þeim (2).
Til að fækka fyrirburatilfellum hafa stundum
verið gerðar sérvaldar fóstureyðingar þar sem
einu eða fleiri fóstrum er eytt snemma á með-
göngu (17-19). Þessi aðferð hefur verið um-
deild og ætti sennilega ekki að nota hana nema
í einstökum tilfellum. Miðað við niðurstöður úr
þessari rannsókn er óvíst að slíkar aðgerðir
hefðu bætt útkomuna.
Niðurstöður úr þessari rannsókn sýna að út-
koman er nokkuð góð í samanburði við ýmsar
erlendar rannsóknir. Þótt tölur um burðarmáls-
dauða séu tiltölulega lágar í samanburði við
önnur lönd þá lætur samt nærri að þær séu um
átta sinnum hærri en burðarmálsdauðatölur
fyrir allar fæðingar. Þótt um sé að ræða saman-
tekt síðustu 17 ára þá eru tilfellin ekki mörg og
ekki þarf nema fá tilfelli með verri útkomu til
að breyta myndinni. Fleirburameðgöngum hef-
ur fjölgað vegna árangursríkari ófrjósemimeð-
ferða sem verður að teljast jákvætt en á móti
vegur að hættan á fyrirburafæðingu er mun
meiri í fleirburameðgöngum. Fleirburafæðing
skapar aukið vinnuálag á starfsfólk, einkum ef
fæðing er fyrir tímann. Álag á foreldra verður
mikið. Móðirin er oftar veikari í samanburði
við kynsystur sína sem fætt hefur einbura.
Fæðing fjölbura skapar því vandamál sem gætu
kallað á ráðstafanir til að reyna að draga úr
þeim, til dæmis með því að takmarka leyfi til
notkunar á kröftugum frjósemilyfjum við
ákveðna lækna, að setja takmörk á fjölda upp-
settra fósturvísa eða framkvæma sérhæfða fóst-
ureyðingu í völdum tilfellum.