Læknablaðið - 15.12.1999, Síða 14

952
LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
Mynd 2. Hlutfall utanlegsþykkta miðað viðJjöldaþungana/1.000 og fjölda kvenna áfrjósemiskeiði/10.000jyrir árin 1985-1994. Aukn-
ing á rannsóknartímabilinu sýndi sömu tilhneigingu með báðum nefhurum. Y-ásinn sýnir % umfram aukningu á algengi.
ana (bil 4567-5597) og fjölda kvenna á frjó-
semiskeiði (bil 54.814-60.428) var stöðugt eða
um 11 (bil 10,7-12,0) fyrir hvert áranna frá
1985-1994. Því skipti ekki máli hvor nefnarinn
var notaður til að lýsa breytingunni. Aukning á
utanlegsþykktum varð meiri en sem nam aukn-
ingu á þungunum (eða konum á frjósemialdri),
með öðrum orðum algengið jókst. Línuleg
aukning frá árinu 1970 var marktæk í heildina
(línuleg leitniprófun x2i=280,13; p<0,001) og
hlutfall utanlegsþykkta miðað við heildarfjölda
þungana hjá konum á frjósemialdri fór úr 10 af
1000 á árunum 1970-1984 upp í 20-30 af 1000
á árunum 1985-1994. Hlutfallið fór hæst í 30 af
1000 árin 1989, 1991 og 1992.
Utanlegsþykkt varð í fyrstu þungun hjá
12,9% á fyrra tímabilinu 1985-1989 en af þeim
voru 40% í aldurshópnum 20-24 ára, 38% í
hópnum 25-29 ára og 18% yfir þrítugt. Á seinna
fimm ára tímabilinu voru utanlegsþykktir í
fyrstu þungun 15,8% og skipting í sömu ald-
ursflokka 31%, 35% og tæplega 25%.
Meðalaldur við greiningu á rannsóknartíma-
bilinu var 29,9 ár. Yngsta konan var 15 og sú
elsta 48 ára. Þegar leiðrétt var fyrir fjölda
kvenna á frjósemiskeiði í fimm ára aldurshóp-
um, var hvorki marktækur munur á heildartíðni
utanlegsþykkta (kí-kvaðratspróf, n.s.), né í
fyrstu þungun (kí-kvaðratspróf, n.s.) milli
tímabilanna 1985-1989 og 1990-1994. Enda
þótt tilhneiging virtist í þá átt, þá var fjölgunin
aðeins að litlu leyti bundin við eldri konur
(mynd 3).
Þeim tilfellum fjölgaði hins vegar í heildina
á öllu tímabilinu þar sem utanlegsþykkt var
fyrsta þungun konunnar, frá því að vera um 10
á ári 1985-1986 í um 22 (hæst 25) á árunum
eftir 1990. Línuleg tímaleitni (time trend ana-
lysis) sýndi vaxandi hlutfall miðað við fjölda
þungana (leitniprófun x2i=8,11; p fyrir leitni
=0,004) og fjölda kvenna á frjósemialdri
(leitniprófun x:i=9,65; p fyrir leitni =0,002).
Utanlegsþykkt í annarri þungun varð hjá 21
konu 1985 og fór í 42 árið 1992. Fjölgun hjá
þeim var einnig marktæk miðað við heildar-
fjölda þungana og heildarfjölda kvenna 15-44
ára.
Endurtekning utanlegsþykktar varð hjá 167
konum (16,5%). Þar af voru 104 konur með
utanlegsþykktir tvisvar, 44 þrisvar, 14 fjórum
sinnum og tvær fimm sinnum. Ein kona hver
fékk utanlegsþykkt samtals sex, sjö og átta
sinnum. Alls fengu 63 konur utanlegsþykkt að
minnsta kosti þrisvar og fimm konur lentu í
slíkri þungun fimm til átta sinnum. Fyrra tíma-
bilið voru alls 146 tilvik þar sem kona greindist
með þykkt eftir að hafa áður haft þykkt einu
sinni eða oftar. Seinni fimm árin var talan 257.
Fjöldi endurtekinna utanlegsþykkta breyttist
ekki eftir 1987. Flestar konur með endurtekna
utanlegsþykkt voru á aldrinum 30-34 ára (90
konur alls 190 sinnum), en næstalgengast var að
fá endurtekna utanlegsþykkt í aldurshópnum 35-
39 ára. Aðeins þrjár konur yfir fertugt höfðu haft
endurtekna utanlegsþykkt og ein innan við tví-
tugt. í hópi kvenna 30-34 ára fengu 10 konur