Læknablaðið - 15.12.1999, Síða 36

970
LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
anburðar voru fundnar konur sem á sama tíma-
bili höfðu gengist undir brottnám á legi, án
brottnáms á eggjastokkum og hóparnir paraðir
með tilliti til aldurs og þess hvenær aðgerð var
gerð. Konur með illkynja sjúkdóma voru úti-
lokaðar. Þátttakendur svöruðu 36 stöðluðum
spurningum um tíðahvarfaeinkenni og voru
beðnir um upplýsingar um hormónanotkun og
reykingar. Þyngdarstuðull (body mass index,
BMI) var ákvarðaður, mældur blóðþrýstingur
og teknar blóðprufur til mælinga á heildarkól-
esteróli, HDL- (high density lipoprotein: há-
þéttni lípóprótín) og LDL- (low density lipo-
protein: lágþéttni lípóprótín) kólesteróli og þrí-
glýseríðum og kalsíumi í sermi. Samtímis var
mælt kalsíum og kreatínín í þvagi. Beinþéttni
var mæld í lendaliðbolum, vinstri mjöðm og
lærleggshálsi.
Niðurstöður: Þrjátíu og fjórar konur og
jafnmargar konur til viðmiðunar fundust. Alls
samþykktu 50 konur þátttöku, en tvær mættu
ekki til rannsóknar. Tilfellin voru því 26 og
viðmið 22. Meðalaldur var 43,3 ár í rannsókn-
arþýði og 43,5 í viðmiðunarhópi þegar aðgerð
var gerð. Ekki kom fram munur á hópunum
með tilliti til hormónanotkunar (1 1,6 ár og 8,9
ár). í spurningum um tíðahvarfaeinkenni kom
fram munur á hópunum í einu atriði, en miðað
við aðrar niðurstöður og miðað við fjölda
spurninganna er líklegt að munurinn sé tilkom-
inn fyrir tilviljun. I engum mælingum sem
gerðar voru kom fram munur á hópunum.
Alyktanir: Þær konur sem gengust undir
brottnám á eggjastokkum fyrir 47 ára aldur og
fyrir meira en 15 árum, virtust ekki vera í meiri
hættu á að verða fyrir langtímaafleiðingum
estrógenskorts, en konur sem haldið hafa
eggjastokkunum. Hormónanotkun var almenn í
báðum hópum og getur það hafa haft áhrif á að
ekki var munur á milli hópanna.
Inngangur
Meðalaldur kvenna við tíðahvörf hefur hald-
ist nokkuð stöðugur í margar aldir, en þó farið
örlítið hækkandi og er nú talinn vera um 50 ár
(1). Fyrir tíðahvörf myndast estrógen að lang-
mestu í eggjastokkum (um 95%), en um 5%
koma frá umbreyttum andrógenum sem eiga
uppruna sinn í nýrnahettum. Eftir tíðahvörf er
estrógenframleiðsla í eggjastokkum lítil, en
myndun andrógena frá eggjastokkum og frá
nýrnahettum er að mestu óbreytt (2,3). Estró-
gen hafa ýmis vemdandi áhrif, þar á meðal
gegn beinþynningu og hjarta- og æðasjúkdóm-
um og eru talin hafa jákvæð áhrif á andlega og
líkamlega líðan (4-6). Þegar konur gangast
undir brottnám á báðum eggjastokkum fyrir
tíðahvörf minnkar estrógen í líkamanum fyrr
en þegar konur fara í eðlileg tíðahvörf. Ovíst er
hvort hin litla estrógenframleiðsla og nær
óbreytt andrógenframleiðsla, sem heldur áfram
í eggjastokkum eftir tíðahvörf, hefur þýðingu
fyrir heilsu og vellíðan (7).
Brottnám á legi er ein af algengari skurðað-
gerðum sem konur gangast undir og á undan-
förnum áratugum hafa um það bil 150-200
konur gengist árlega undir slíka aðgerð á
Kvennadeild Landspítalans. I mörgum tilvik-
um hafa eggjastokkar einnig verið fjarlægðir í
leiðinni til að koma í veg fyrir illkynja sjúk-
dóma í þeim síðar (8). Ef konur eru komnar yfir
tíðahvörf þegar aðgerð er gerð er líklegt að það
hafi ekki mikil áhrif á heilsu þeirra, en ef tíða-
hvörfum er flýtt með aðgerð, getur estrógen-
skortur haft neikvæð áhrif á heilsu þeirra
(9,10). Þá er óvíst hvaða ráðleggingar þessar
konur hafa fengið um hormónanotkun og hve
vel þær hafa fylgt þeim eftir.
Markmið þessarar rannsóknar var að kanna
hvort það hefði áhrif á heilsu kvenna, og eink-
um lífsgæði, fituefnaskipti og beinþéttni, ef
eggjastokkar eru fjarlægðir við brottnám legs
og aðrar kviðarholsaðgerðir fyrir væntanleg
tíðahvörf.
Efniviður og aðferðir
Aðgerðabækur Kvennadeildar Landspítalans
voru skoðaðar frá 1.1.1977 til 31.12.1984 og
þær konur valdar sem á þessum tíma höfðu
gengist undir brottnám á báðum eggjastokkum
og verið 47 ára eða yngri þegar aðgerðin átti
sér stað (tilfelli). Til viðmiðunar voru valdar
konur sem á sama ári höfðu gengist undir brott-
nám á legi, en höfðu báða eggjastokka þegar
rannsóknin var gerð (viðmið). Parað var með
tilliti til þess hvenær aðgerðin átti sér stað og
aldurs (±2,5 ár) á þeim tíma sem aðgerð var
gerð. Konur með illkynja sjúkdóma eða aðra
langvinna alvarlega sjúkdóma voru ekki teknar
með. Alls komu 68 konur til greina. Konunum
var sent bréf með upplýsingum um rannsókn
og þeim boðin þátttaka. Því var fylgt eftir með
símtali. Unnt var að hafa samband við 59 kon-
ur, en 48 konur samþykktu að taka þátt í rann-
sókninni, sem skiptist þannig að tilfelli voru 26
(hópur A) og viðmið 22 (hópur B).