Læknablaðið - 15.12.1999, Síða 74

1002
LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
Sveppir verða víða á vegi fólks liér á landi og engin furða að alþýða
manna liafi reynt að liagnýta sér þá til lœkninga áður fyrr. A mynd-
inni sjást nokkrir vœnir lerkisveppir sem tíndir voru í Oskjuhlíðinni.
verið að leggja hann við hæl-
særi:
„Físisveppur var notaður
við eymsli á fótum, og sár sem
komu á hæla á unglingum,
sem oft voru blautir í fætur
meðan íslensku leðurskórnir
voru í brúki, ekki um annað að
ræða þá. Þótti gefast vei að
leggja físisveppinn við hælana
og eymslin á fótunum. Voru
þeir hirtir af túninu á sumrin,
safnað saman og geymdir til
vetrarins í þessu augnamiði,
og ef þeir fundust í heyi á
vetrum, voru þeir hirtir. Voru
þeir klofnir í miðju, ef þeir
voru heilir og lagðir við hæl-
ana man ég, eftir að þeir voru
mjúkir viðkomu er þeir voru
lagðir við sárin og græddu
fljótt skeinur, þótti illa gengi
með önnur smyrsl, en varast
var að láta rjúka úr þeim í augu
manna,“ segir Skaftfellingur
sem fæddur var árið 1884.
Sumir tóku það fram að það
væri sérstaklega gott að nota
dustið úr físisveppunum á
brunasár og enn aðrir sögðu
það vera sérlega gott ráð við
vörtum. Að bera fíflamjólk á
vörtur og sá dusti úr púður-
kerlingu yfir þótti sérlega
vænlegt til árangurs. Dæmi
voru um að menn notuðu kerl-
ingarpúður sem talkúm á
ungabörn og þá þótti það
einnig gott til að geyma í
málmhluti.
Heimildarmaður úr Austur-
Húnavatnssýslu segir eftirfar-
andi um þetta:
„Þurr físisveppur var líka
kallaður kerlingareldur, hylk-
ið og gróin. Hann var einatt
hirtur og geymdur. Þótti gott
að setja hann í sár og skeinur
til að stöðva blóðrás. Hann var
og hafður til að geyma í
honum smáhluti úr járni, sem
verja þurfti ryði. Gamall
barnakennari, Frímann Guð-
mundsson, geymdi stálpenna
sína í kerlingareldi. Ryki kerl-
ingareldur í augu manns var
hætta á ferðum, því hann gat
valdið blindu. Þurfti því var-
lega að fara með hann.“
Að lokum er hér ein saga
um notkun á sykri til sára-
lækninga sem fylgdi með í
svörum um sveppalækning-
arnar en nú á dögunum sagði
mér gömul kona að hún hefði
notað púðursykur með góðum
árangri til að lækna fótasár.
Það hafði hún reyndar gert að
ráði hámenntaðs læknis:
„En svo höfðu líka sumir
tröllatrú á kerlingareldi til að
skella honum ofan í sár, eink-
um ef mikið blæddi. Þótti
hann stilla vel blóðrás og líka
vera græðandi. Enga reynslu
hef ég samt af því meðali. En
ég sagaði eitt sinn, alveg inn í
bein á einum fingri mínum,
svo að ég fann vel að tennur
sagarinnar svörruðu í beininu.
Þetta var Ijótt sár og blæddi
mjög. Ég var að vinna langt
frá bæ og vafði óhreinum
vasaklút um fingurinn. og
vann svo til kvölds. Er heim
kom um kvöldið þvoði ég sár-
ið vel upp og lét skafa yfir það
hrúgu af toppasykri. Svo vafði
ég trafi um fingurinn og renn-
bleytti svo trafið í brennivíni.
Morguninn eftir fór ég til
vinnu minnar (girðingarvinnu)
og hafði með mér brennivín á
smáglasi og hélt trafinu röku
með því allan daginn. Svo tók
ég trafið af eftir 2 sólarhringa
og var þá sárið alveg skinng-
að. Ég hef aldrei reynt betra
sárameðal. Brennivínið bragð-
aði ég ekki þá.“