Læknablaðið : fylgirit - 01.08.1978, Side 81

79
1. Sjúklingurinn hefur ekki thyrotoxi-
cosu, en hefur augneinkenni, sem gætu
stafað af skjaldkirtilssjúkdómi.
2. Til að greina milli hækkaðrar geisla-
joðupptöku, t.d. við Hashimoto’s thyroiditis
eða joðskortsstruma annarsvegar, en þá
ættu svörin við prófinu að vera eðlileg, og
thyrotoxicosu hinsvegar, en þá tekst bæl-
ingin ekki.
Geislajoðpróf og skann
hafa verið gerð hér á landi á ísotopastofu
Landspítalans síðan 1960. Margir ísotopar
hafa verið reyndir en nú er algengast að
nota 181I. Þegar joð, sem merkt hefur ver-
ið með I131 er tekið inn, blandast það fljótt
öðru joði í líkamanum. Tvö líffæri fjar-
lægja joð aðallega úr blóðrásinni, skjald-
kírtillinn og nýrun.
Prófið byggist á því, að viss skammtur
er gefinn og upptakan mæld í skjaldkirtl-
inum eftir vissan tíma. Skammturinn og
tímasetningin er breytileg frá einni rann-
sóknarstofu til annarrar og normalgildin
hafa sumsstaðar breyzt með árunum
(9, 12). Hér er mælt eftir 4 klst. og 24
klst. og hafa normalgildin reynzt 2—21%
eftir 4 klst. og 6—36% eftir 24 klst. Þessi
rannsókn hefur verið mikið notuð til þess
að greina thyrotoxicosu og hefur vissulega
þann kost, að um beina mælingu á starf-
semi skjaldkirtils er að ræða. Þá er gengið
út frá því, að skjaldkirtillinn taki ekki
eingöngu til sín óeðlilega mikið af joðinu,
heldur að hann skili því jafnharðan út í
blóðið aftur sem virkum hormon.
Slíkt er þó ekki alltaf og þarf því að
gæta þess, að ekki sé eitthvað, sem truflar
mælinguna og meta prófið í samræmi við
klinik. Betri mælingar á thyrotoxicosu eru
nú til, en geislajoðupptakan er gagnleg í
sambandi við T3-suppression próf (sjá
fyrr). Neðri mörk upptöku eru lág og
mörkin milli normal og subnormal eru
óljó'S. Því er geislajoðpróf gagnslítið við
greiningu á hypothyrosu.
Ekki er aðeins hægt að mæla gamma
geislana, heldur líka að fá myndrit (skann)
af þeim.
Isotopaskann af skjaldkirtli er gagnlegt
til að siá hvort hnútar í skjaldkirtli safna
í sig meira af joði en vefurinn í kring (eru
heitir) eða minna (eru kaldir).
Þá útkomu verður að meta, þegar a-
kvörðun er tekin um uppskurð á skjald-
kirtli vegna hnúta.
Tíðni krabbameins í stökum, köldum
hnútum er talin vera frá 8—44%, sennilega
nálægt 20—25%, en afar lág í heitum
hnútum (5, 11).
Heitir hnútar geta hins vegar valdið
thyrotoxicosu, sem hefur aðra sjúkdóms-
mynd heldur en þá, sem sést við Mb.
Basedow, þ.e. toxiskt adenom (Plummer’s
sjúkdómur).
Samkvæmt þessu eru aðalgildi geislajoð-
prófs nú:
1. Að gera myndrit og leita að heitum
og köldum hnútum.
2. Til undirbúningsmælinga fyrir með-
höndlun með geislavirku joði.
3. Til að gera T.-i-suppressions próf.
4. Leita að meinvörpum frá krabba
meini í skjaldkirtli.
FLUTNIN GUR
SKJALDKIRTILSHORMÓNA.
Tr og Ts flytjast um líkamann bundin
proteini. Thyroxin Binding Globulin
(TBG) er helzta bindiprotein þessara hornv
óna, en auk þess má geta Thyroxin Binding
Prealbumis (TBPA) og albumis. Yfirborð
rauðra blóðkorna bindur einnig Tr og T3.
TBG hefur mesta hneigð (affinity) til
þess að binda Ti og T.-i.
Um það bil 99,95% af heildarmagni Ti
er bundið proteinum og aðeins 0,05% er
óbundið. Hins vegar er 99,5% af heildar-
magni T3 bundið og 0,5% frítt. Hið ó-
bundna hcrmón er sá hlutinn, sem er virk-
ur.
Með þeim aðferðum. sem venjulega eru
notaðar til mælinga á Ti og T.'i, mælist
bæði bundið og cbundið hormón. Breyt-
ingar á TBG-magni í blóðinu geta því haft
veruleg áhrif á niðurstöður þessara mæl-
inga, sérstaklega á Ti. Liggi t.d. fyrir nið-
urstöður Ti-mælinga, er það útilokað á
grundvelli þeirra að greina á milli hyper-
thyrcsu og T'-hækkunar vegna aukningar
á TBG og á sama hátt á milli hypothyrosu
og minnkunar á TBG, hvort sem orsökin
er fækkun eða breyting á bindistöðum á
TBG eða raunveruleg minnkun á styrk
þess (concentration).
Hjá rúmlega 50% af euthyroid sjúkling-