Læknablaðið : fylgirit - 01.08.1978, Síða 83

81
nefnd er Radio Immuno Assay (RIA) eða
Competetive Protein Binding (CPB), sem
er sjaldgæfari.
í aðalatriðum er RIA-aðferðin fólgin í
því, að blandað er saman serum sjúklings
og lausn af þeim hormón, sem mæla
skal. Umrædd lausn inniheldur hormón,
sem merktur er með geislavirkum ísotop,
(oftast I131) síðan er mótefnið gegn hor-
móninum blandað saman við og hvarfið
Ab + Ag = Ab — Ag látið ná jafnvægi.
Eins og sést á mynd 2, sem lýsir þessari
aðferð nánar, fer það eftir styrknum af
hcrmón í serum frá sjúklingnum, hversu
mikið binzt af geislavirkt-merktum hor-
món. Bundið og óbundið hormón er þessu
næst skilið aðmeð t.d. iona-skiptum (resin)
eða virku koli (charcoal absorbent) og
geislavirknin mæld í botnfalli eða floti
(supernate).
TSH
er nú mælanlegt með ofangreindri aðferð.
Mælingin er talin mjög góð til þess að
staðfesta primera hypothyrosu, en þá fæst
hækkað TSH-gildi. Hún er jafnframt talin
geta sýnt byrjandi hypothyrosu, vegna þess
að TSH fer oft að hækka, áður en hægt
er að mæla lækkun á Tt (2, 3, 4). Kostur
við mælinguna er líka, að ýmislegt það,
sem truflað getur mælingu á thyroxini, svo
sem joðmengun, truflun á bindigetu o.s.frv.
hefur ekki áhrif á TSH-mælinguna. TSH
greinir á milli primerar og sekunderar
hypothyrosu með því að hækkað TSH og
lækkað Ti samrýmist því, að sjúkdómurinn
sé í skjaldkirtlinum sjálfum (mynd 1).
Eðlilegt magn af TSH og lækkað af Tt
bendir til truflunar á starfsemi heilading-
uls eða miðheila (hypothalamus) og þarf
þá ýtarlegri rannsókna við til að finna
sjúkdómsorsök (sbr. TRH-stimulation).
TSH-mælingin er ekki nógu nákvæm til
að hægt sé að greina normal- frá subnor-
mal-gildum og er því gagnslaus við grein-
ingu á thyrotoxicosu, nema með TRH
stimulation (sjá síðar). Mælingar á TSH
eru nú gerðar á Landakotsspítala og eru
normalgildin 5 mikro IU/ml eða lægra.
Thvroxin, Ti.
Á tímabilinu maí 1971 til október 1976
var mælt proteinbundið joð (PBI) á rann-
sóknadeild Landakotsspítala, en eins og
kunnugt er, er mikill meirihluti þess í
tengslum við Ti. Þessi aðferð var lögð niður,
þegar farið var að mæla Ti með geislamæli-
tækni (CPB-aðferð). Normalgildi eru 4,5
—11,0 mikrogr./lOOml.
Mæling á thyroxini hefur ótvíræða kosti
fram yfir eldri mælingar, svo sem PBI,
vegna þess að miklu færri atriði geta trufl-
að mælinguna. Joðmengun truflar lítið eða
ekki. Hins vegar er með þessari aðferð
mælt allt thyroxin, bæði bundið og frítt,
eins og áður sagði, og því getur fengizt vill-
andi útkoma vegna breytinga á bindigetu
proteina eða vegna samkeppni lyfja (sali-
cylöt, Phenytoin) um bindistaði. Mælingin
dugir því ekki ein sér, t.d. hjá þunguðum
konum eða þeim, sem taka getnaðavarna-
pillur.
Frítt thyroxin, F Tr.
Þessi mæling er eins og fyrr segir bæði
tímafrek og vandasöm og ekki gerð nema
á fáum rannsóknarstofum.
Trijodothyronin, Ts.
Síðan 1952 er vitað að skjaldkirtillinn
framleiðir ekki einungis thyroxin, heldur
og trijodothyronin. Ýmislegt bendir nú til,
að Ti sé ekki annað en prohormón og Ta
sé virki hormóninn.
Á árunum fyrir 1970 tókst að mæla T3
með flóknum aðferðum, en síðan 1970—
1972 hefur verið notuð RIA.
T.i er alltaf hækkað, þegar Ti er hækkað
í thyrotoxicosu (10,15), en auk þess í ein-
stökum tilfellum, þótt Tí sé eðlilegt (T3-
toxicosis). Það er oftast lækkað 1 hypo-
thyrosu, primeri eða sekunderi, en ekki er
hægt að byggja eins á því, eins og þegar
um hækkun er að ræða, vegna þess að
15—30% sjúklinga með hypothyrosu hafa
T., innan eðlilegra marka (15). T.. er mælt
hér með RIA og eru normalgildin á bilinu
0,90—2,20 ng/ml. Þessi gildi eru að nokkru
háð aldri sjúklingsins. Þannig reynist meira
en 50% barna á aldrinum 1—15 ára hafa
meira en 2,20 ng/ml. án þess að annað
bendi til thyrotoxicosu (16).
Normalized Thyroxin Ratio (NTR).
Eins og áður er sagt gefur mæling á
NTR ásamt Ti-mælingu gleggri upplýsing-