Læknablaðið : fylgirit - 15.12.1994, Side 40

36
LÆKNABLAÐIÐ/FYLGIRIT 27
E 43 ERFÐABREYTINGAR i brjóstakrabba-
MEINI: SAMANBURÐUR Á SAMEINDA- OG
FRUMUFRÆÐILEGUM NIÐURSTÖÐUM OG
TENGSL ÞEIRRA VIÐ BREYTINGAR Á P53 GENI
Rut Valgarðsdóttir', Margrét Steinarsdóttir2, Kesara
Anamthawat-Jónsson2 og Jóninn Eyljórð1
1 Kannsúknaslofa i samcinda- og frumulilíræúi, Krahhamcinsfclagi islands og
2 I.itningarannsóknadeild Rannsóknastofu Háskólans
Orsakir krabbamcins má rckja til fjólda brcytinga á
crfðacfninu Þessar brcytingar gcta átt scr stað á morgum
stöðum í erfðamenginu og þær er hægt að rannsaka hvort
hcldur scm cr mcð samcindacrfðafræðilcgum cða
frumufræðilegum aðferðum Sameindarannsóknir lýsa meðal-
cinkennum æxhsins og gcfa upplýsingar um mógnun
æxlisgcna, tap bælígena og stökkbrcytingar i einstökum genum
Fmmufræðilcgar rannsóknir gefa hinsvcgar upplýsingar um
mislcitni æxlisins, scm scst scm brcytingar á fjölda litninga og
sem stórar byggingarlegar brcylingar Samcinda- og
frumufræðilcgar aðfcrðir gcta þannig bætt hvor aðra upp
Breytingamar sem eiga sér stað geta vcrið sértækar, oft tcngdar
svæðum scm bcra ákvcðin æxlis- cða bæligcn Eða þær gcta
vcrið tilviljunarkenndar -oft ncfndar 'litninga-hávaði'
(cytogcnctic noise) Ástæður þcssa óstoðuglcika crfðacfnisins
cm cnn á huldu en nýlegar athuganir á stjóm fmmuskiptinga
hafa varpað Ijósi þar á og mcðal annars tcngt þær við p53
geniö P53 cr æxlibæligcn Eitt af hlutvcrkum þcss cr að stöðva
fmmuskiptingu í fmmum scm orðið hafa fyrir DNA
skcmmandi árciti, með þvi að virkja tjáningu ákvcðinna gcna
Þannig gcfur það fmmunni tækifæri til að gcra við crfðacfnið
áður cn það cr fjölfaldað fyrir fmmuskiptingu Stokkbrcytt p53
gctur ckki sinnt þcssu hlutvcrki, fmmuhringurmn hcldur þvi
áfram án þcss að gert sé við erfdacfnið og DNA skcmmdir
safhast upp
Við höfum skoðað X6 sýni jafnt með samcinda- og
fmmufræðilcgum aðfcrðum Samcindaathugammar okkar hafa
bcinst að ákvcönum svæðum á litmngum 7. 16. 17 og 20 cn
fmmufræðilcgu athugammar ná til allra htnmganna Ef bomar
cm saman niðurstöður fengnar með þcssum tvcimur nálgunum
kcmur i Ijós mjog góð samsvomn þar scm upplýsingar cm
nægar cn jafnframt bæta þær hvor aðra upp þar sem ekki fást
nægilcgar upplýsingar mcð annarri hvorri aðfcröinni Þvi cr
hægt aö samcina niðurstöðumar og fá þanmg sterkari mctil a
brcslingamar og þar mcð á óstöðuglcika crfðacfmsins Þcssar
samscttu niðurstoður höfunr við svo borið saman við athugamr
á p53
Við höfum fundið stökkbrcytingar í p53 gcninu i 18% tilfclla
og cr marktæk fylgni milli þcirra og brcytinga á crfðacfhinu
P53 virðist þanmg hafa áhnf á stoðuglcika crföacfnisins og
gæti það útskýrt það að lifun sjúklinga mcð stokkbrcstt p53 cr
marktækt vcrri cn lifún sjúklmga mcð cölilcgt p53 gcn
E 44
BRJOSTAKRABBAMEIN OG ONÆMISKERFIÐ
Helga M. Ögmundsdóttir', Ingibjorg Pétursdóttir',
Hrólfur Brynjarsson', Ingibjörg Guðmundsdóttir2,
Kristrún Ólafsdóttir2 og Jón Gunnlaugur Jónasson2
'Rannsóknastofa i sameinda- og frumulíffræði,
Krabbameinsfélag Islands,
-Rannsoknastofa Háskólans i meinafræði
I brjóstakrabbameinsæxlum er algengt að sjá meiri eða
minni íferð af frumum ónæmiskerfisins Þótt langt sé
siðan menn veittu þessu eftirtekt er enn ekki ljóst hvort
þessar frumur skipta einhverju máli um framvindu
sjúkdómsins Rannsóknir hafa ýmist sýnt fram á engin
tengsl milli fjólda bólgufrumna og gangs sjúkdóms eða
tengsl við góðar horfúr eða slæmar horfúr Við höfúm
unnið með samræktartilraunir þar sem settar voru saman
eitilfrumur eða bandvefsfrumur ásamt brjóstakrabba-
meinsfrumum sem ræktaðar voru beint upp úr æxlum í
Ijós kom að eitilfrumur orvuðu vóxt æxlisfrumnanna í
helmingi tilvika (sjá In Vitro Cell Dev.Biol., 29A, 936-
942) Til þess að kanna nánar hvað gæti ákvarðað hvers
konar samskipti brjóstakrabbamein á við eitilfrumur var
skoðuð tjáning æxlanna, sem ræktunarsýnin komu úr, á
þeim yfirborðssameindum sem gegna lykilhlutverki i
slikum frumusamskiptum Reyndist aukinn vöxtur
æxlisfrumna i rækt sýna marktæka fýlgni við tjáningu i
æxlinu á vefjaflokkasameind HLA af flokki I og einnig
var nokkur fylgm við tjáningu á samloðunarsameindinni
ICAM-1 þótt hún næði ekki marktækni Þegar nánar var
skoðað var geinilegt að tjáning á vefjaflokkasameindum
á æxlisfrumum var oft mjög misjöfn og allmórg æxli
voru blanda af HLA-I jákvæðum og HLA-I neikvæðum
frumum Fylgnin við aukna svörun i rækt var sterkust
fyrir þau æxli sem sýndu blandaða tjáningu Kannaðar
voru sjúkrasögur i samhengi við vefjaflokkatjáningu og
kom fram að mest var um eitlameinvörp og uppvakinn
sjúkdóm i þeim hópi sjúklinga sem hafði blandaða
tjáningu a HLA-I i æxlinu Út frá þessum niðurstöðum
vaknaði sú hugmynd að í þessum blendnu æxlum gætu
frumur sem tjá vefjaflokk "talað við" eitilfrumur og
virkjað þær til þess að gefa frá sér boðefni sem siðan
gætu orvað vöxt þeirra frumna sem ekki bera vefjaflokk
Fyrstu tilraunir til að prófa þessa kenningu benda til þess
að bæði CD4 og CD8 T-eitilfrumur, sem ræktaðar eru
með frumum sem tjá vefjaflokk, losi boðefni sem orva
voxt brjóstakrabbameinsfrumulina