Læknablaðið : fylgirit - 15.12.1994, Side 99

LÆKNABLAÐIÐ/FYLGIRIT 27
89
dexamethasone í hálim styrk í
CYCLODEXTRIN AUGNDROPUM.
Jóhannes Kári Kristinsson', Einar Stefánsson',
Þorsteinn Loftsson^, Sigríður Þórisdóttir', Hafrún
FriðriksdóttirÁ Augndeild Landakotsspítala',
Lyfjafræði lyfsala^, Háskóli íslands.
Staðbundin notkun barksterans dexamethasone í
auga hefur verið almenn í augnlæknisfræði frá öndverðum
sjöunda áratugnum. Fyrstu rannsóknirnar til að meta
hversu mikið af sterum kæmist inn í augun hjá fólki eftir
lyfjagjöf voru gerðar fyrir 6 árum. Áður hafði verið stuðst
við dýrarannsóknir. Stutt er síðan þróuð voru tæki sem
gátu mælt styrk stera f forhólfi af nægri nákvæmni. í
aldarfjórðung hefur notkun stera í augu því byggst á
klínískri reynslu og niðurstöðum úr dýrarannsóknum og
mikil vitneskja hefur safnast um notagildi og aukaverkanir
steranna.
Við rannsóknarstofu lyfjafræði lyfsala við Háskóla
Islands hefur leysanleiki dexamethasone verið aukinn
mjög í vatnslausn með hjálp 2-HPBCD (2-hýdroxylprópýl-
ö-cyclódextrín - getur myndað fléttur við vatnsfælin efni
og ferjað gegnum vatnsleysanlegan fasa),
vatnsleysanlegrar fjölliðu (hydroxypropylmethylcellulosa)
og upphitunar. Unnt er að koma allt að 1.28% af
dexamethasone í lausn ef notað er 20% 2-HPBCD. Til
samanburðar inniheldur Maxidex® 0.1% af
dexamethasone og einungis hluti þess er uppleyst
(suspension). Með því að hita saman lyf, fjölliðu og 2-
HPBCD næst betri fléttumyndun en ef lausnin væri útbúin
við stofuhita. 1.28% Dexamethasone og Maxidex® var
V 19
dreypt f annað augað á 10 kanínum. Tekið var sýni úr
forhólfi og reyndist styrkur dexamethasons í forhólfi að
jafnaði 4.7x hærri eftir gjöf dexamethasone í
cyclodextrínlausninni.
Tilgangur þessarar rannsóknar var að ákvarða styrk
dexamethasone í forhólfi fólks sem var að gangast undir
augasteinsaðgerð eftir gjöf dexamethasone í
cyclodextrínvatnslausn og bera saman við dexamethasone
0.1% (Maxidex).
102 sjúklingar sem voru að fara í augasteinsaðgerð
tóku þátt í rannsókninni. 35 fengu Maxidex®, 51
Dexamethasone 0.32% og 16 Dexamethasone 0.67%.
Einn dropi var látinn í augað fyrir aðgerð og við upphaf
aðgerðar var tekið 0.1 ml sýni úr forhólfi. Tíminn sem
leið ffá dreypingu til sýnatöku var skráður niður. Magn
dexamethasone í hverju sýni var ákvarðað með HPLC.
Styrkur dexamethasone var hærri í forhólfi eftir
gjöf cyclodextrínlausnanna tveggja en eftir gjöf Maxidex.
0.32% lausnin náði að jafnaði 3x hærri styrk ef teknir voru
allir sameiginlegir tímapunktar, en fór upp í 5x hærri
styrkleika eftir 2 og 3 klst. Við gjöf 0.67% lausnarinnar
mældist um 6.5x hærri styrkur í forhólfi eftir 3 klukkutíma
miðað við Maxidex®.
Auka má verulega styrk dexamethasons í lausn með
því að blanda því við cyclodexufn með sérstökum
aðferðum. Með sterkari lausnum fæst hærri styrku.
dexamethasons í forhólfi mannsaugans ef miðað er viö þá
augndropa sem mikið eru notaðir, t.d. eftir
augasteinsaðgerð og við bólgusjúkdómum f augum.
ÞRÓUN GLÁKULYFJA: ACETAZOLAMIDE OG
CYCLODEXTRIN. MÆLINGAR í FÓLKI .
Jóhannes Kári Kristinssonl, Einar Stefánsson', Þórður
Sverrissonl, Guðrún Guðmundsdóttir', Þorsteinn
Loftsson^, Sigríður Þórisdóttir', Hafrún Friðriksdóttir-.
Augndeild Landakotsspitala', Lyfjafræði lyfsala^,
Háskóli íslands.
Acetazolamide var fyrst samtengt árið 1954. Meginnotkun
þess hefur verið við meðhöndlun á gláku. Víðtækri notkun
acetazolamide fylgja talsverðar aukaverkanir og því var
fljótlega reynt að nota lyfið staðbundið. Acetazolamide
lækkaði ekki augnþrýsting á þann hátt. Hægt var að lækka
augnþrýsting með acetazolamíði þegar snertitími lyfs við
homhimnu var lengdur, þ.e. með því að væta snertilinsur
upp úr 2.5% og 5% acetazolamide lausn eða koma lyfinu
yftr á gelform. Á rannsóknarstofu lyfjafræði lyfsala við
Háskóla íslands hefur verið þróað acetazolamíð blandað
cyclodextríni (2-hydroxypropyl-B-cyclodextrin) í
styrkleikanum 1% með sérstökum aðferðum sem eykur
aðgengi (bioavailability) lyfsins við homhimnu og þar með
það magn af lyftnu sem kemst inn í augað. Lyfið lækkar
augnþrýsting í kanínum. Mesta lækkunin varð 2.5 klst
eftir augndropagjöfma, eða 2.7 torr.
Alls tóku 9 manns með glákugrun (ocular
hypertension: augnþrýstingur > 21 torr, ekki merki
glákuskaða í augnbomum eða skerðing á sjónsviði) þátt í
langtímarannsókn á þrýstingslækkandi verkun
acetazolamfðs 1% í cyclodextrínlausn, 6 karlar og 3 konur.
Augnþrýstingur varð að vera 21 torr eða meira á öðm
auganu og dreypt var í það augað sem var með hærri
meðalþrýsting fyrsta daginn. Mælingardagar vom 5,
V 20
dagur 0, 3, 7, 14 og 28, mælt var 3x hvem dag, kl. 9, 12
og 3. Á degi 0 var gmnnlfna tekin í þrýstingi og eftir
síðustu skoðun þann dag dreypti viðkomandi í fyrsta sinn í
augað. Síðan var mælt á kl. 9 á degi 3 o.s.frv. Fólkið
dreypti þrisvar á dag í augað. Jafnhliða þrýstingsmælingu
var framhluti augna skoðaður, sjón mæld og
einstaklingamir spurðir um aukaverkanir.
Augnþrýstingur lækkaði marktækt miðað við
gmnnlínu alla skoðunardagana (p<0.0001). Mest var
lækkunin á degi 7, eða 17.4% meðallækkun tveimur klst
eftir dreypingu. Sjón var óbreytt alla dagana, staðbundnar
aukaverkanir vom engar og ekki að sjá neina breytingu við
skoðun á ytra auga eða í augnbotni. Einn sjúklingur fann
fyrir vægum aukaverkunum.
Lækkunin er heldur minni en fæst með
acetazolamíði á töflu- eða sprautuformi og þeim
staðbundnu lyfjum sem mest em notuð við lækkun á
augnþrýstingi, s.s. timolol og pilocarpine. Lækkunin er
jafnframt nokkuð minni en fæst með nýja
karbónanhydrasablokkanum dorzolamide.
Lyfið þolist mjög vel og aukaáhrif lítil sem engin.
Þörf fyrir ný lyf er sífellt að aukast, m.a. vegna þess að
áhrif þeirra lyfja sem mest em notuð í gláku, s.s. timolol,
dvfna með tímanum. Hugsanlega mætti nota lyfið með
öðmm glákulyfjum og einnig mætti hugsa sér að innlima
aðra karbónanhydrasahemjara í cyclodextrínsameindina.