Læknablaðið : fylgirit - 15.12.1994, Blaðsíða 102

92
LÆKNABLAÐIÐ/FYLGIRIT 27
NÝRNAVEIKI I LAXFISKUM:
V 25 SKIPULÖGÐ LEIT AÐ BAKTERÍUNNI
BENIBACTERIUM SALMONINARUM í
KLAKFISKI, ÁRIN 1986-1993.
Herdís Sigurjónsdóttir, Sigríður Guðmur.'íid.,
Sigríður Matthíasdóttir, Halla Jónsdóttir, Eva
Benediktsdóttir og Sigurður Helgason.
Tilraunastöð Háskóla Islands í meinafræði. Keldum
v/ Vesturlandsveg.
Renibacterium saimoninarum, veldur
nýrnaveiki í laxfiskum. Frá árinu 1986 hefur hennar
verið leitað í reglubundnu eftirliti með klakfiski,
jafnt villtum sem úr eldi. Lax (Salmo salar L.),
urriði (Salmo trutta) og bleikja (Salvelinus
alpinus) úr ám, vötnum og hafbeit eru notuð til
undaneldis. Sömu tegundir, auk regnbogasilungs,
(Oncorhynchus mykiss) eru í eldi hérlendis.
Tíðni sýkingarinnar var lág í villtum laxi: 0,4 %
1986; 0,13 % 1987; 2,14 % 1988; 0,18 % 1989;
0,0 % 1990; 1,9 % 1991; 2,5 % 1992 og 0,4 %
1993.
Tíðni í hafbeitarlaxi var eftirfarandi: 14,3 %
1986; 11,9 % 1987; 4,9 % 1988; 14,6 % 1989;
2,2 % 1990; 0,8% 1991; 3,1 % 1992 og 0,0 %
1993. Þessi árangur náðist með því að eyða
kerfisbundið hrognum undan sýktum fiski.
Bakterían fannst einu sinn í klakfiski úr eldi.
Þar með varð tíðnin 0,3 % 1990, en var 0,0 % öll
önnur ár.
Árin 1986-1990 var ræktun bakteríunnar á
valæti, SKDM, notuð til skimunar. Upphaflega var
ræktunartíminn 6 vikur, en var lengdur í 12 vikur.
Frá árinu 1991 hefur ELISA aðferð verið notuð til
skimunar. ELISA aðferðin er næm og fljótvirk. Því
er hægt að fá niðurstöður fáum dögum eftir
sýnatöku, sem gerbreytir aðstöðu eldismanna.
Styttri tími gefur svigrúm við stýringu á klaktíma
sem gefur færi á að auka gæði hrogna jafnt sem
stærð seiða.
FJÖLBREYTILEIKI BAKTERÍA í SJÓ
V 26 ólafur S. Andrésson og Erla Björk Örnólfsdóttir.
Tilraunastöð Háskóla íslands í meinafræði að
Keldum.
í hverjum millilítra af sjó eru oftast um milljón
bakteríur, en einungis um þúsund eða í mesta lagi
tíu þúsund ræktast á æti fyrir ófrumbjarga bakteríur.
Tvær megin tilgátur hafa verið settar fram til að
skýra þennan mikla mun: 1) Flestar tegundir
sjávarbaktería er ekki hægt að rækta á "venjulegu"
æti. 2) Mikill hluti baktería í sjó er í "óræktanlegu
ástandi". Það er því eðlilegt að spyrja tveggja
spurninga: 1) Hvaða tegundir eru ríkjandi í sjó?
2) Eru einhverjar þeirra hinar sömu og þær sem
ræktast? Fyrri spurningunni hefur verið svarað með
aðferðum sameindaerfðafræðinnar en einungis
fyrir bakteríur á úthafinu. Þar er hlutfall ræktanlegra
baktería mjög lágt, oft um ein af hundrað þúsund,
og ekki álitlegt að leita svara við seinni
spurningunni. Til þess er strandsjór miklu
heppilegri þar sem hlutfall ræktanlegra baktería er
oft ein af hundraði.
Sjó var safnað við Gróttu og í Sundahöfn í
febrúar 1994. Annars vegar voru bakteríur
ræktaðar á stöðluðu æti fyrir frumbjarga
sjávarbakteríur, hins vegar var bakteríum safnað á
síur með 0,2 pm gatastærð. Tuttugu mismunandi
bakteríuræktir voru greindar til tegunda með
mögnun og raðgreiningu á hluta af 16S ríbósóm
RNA geni. Jafnframt var sama svæði magnað úr
þeim bakteríum sem safnað var á síur og
einræktað (klónað) með því að líma einstakar DNA
sameindir inn í M13 genaferjur, rækta síðan
einstakar ferjur og raðgreina.
Úr óræktaða bakteríusafninu (af síum) voru
skoðaðar 170 basaraðir sem flokkaðar voru í 121
gerð. Þetta er mesti fjölbreytileiki sem lýst hefur
verið í örverusamfélagi á þennan hátt. Á meðal
þessarar 121 gerðar voru 6 sem einnig fundust
meðal ræktuðu bakteríanna. Þessar 6 gerðir voru
samtals 10% af bakteríusamfélaginu enda þótt
ræktun gæfi til kynna að þær væru minna en 1% af
heildartölunni. Jafnframt kom í Ijós að margar
algengustu bakteríugerðirnar í náttúrulega
samfélaginu komu ekki fram við ræktun.
Niðurstöðurnar eru að hinn mikli munur á tölu
auðræktanlegra baktería og heildartölu baktería í
sjó stafar bæði af miklum fjölda tegunda sem ekki
ræktast og af auðræktanlegum tegundum sem eru í
“óræktanlegu ástandi”. Er þetta í fyrsta sinn sem
sýnt er fram á hið síöarnefnda og í fyrsta sinn sem
sýnt er fram á slíkt “óræktanlegt" ástand meðal
baktería af fylkingunni Flexibacter / Bacteroides /
Cytophaga.