Læknablaðið : fylgirit - 15.12.1994, Blaðsíða 108

98
LÆKNABLAÐIÐ/FYLGIRIT 27
V 37
Kortlagning breytinga á litningi 3 og 16 í
hrjóstakrabbameini.
Guðný Eiríksdóttir, Sigurlaug Skírnisdóttir, Jón Þór
Bergþórsson, Júlíus Guðmundsson, Helgi Sigurðsson*,
Valgarður Egilsson, Rósa Björk Barkardóttir og Sigurður
Ingvarsson. Rannsóknastofa Háskólans í meinafræði,
*Krabbameinslækningadeild Lsp.
Gen sem geta haft áhrif á stjórn frumuskiptingar og koma
við sögu í krabbameinsvexti eru einkuni æxlisgen eða
æxlisbæligen. Rannsóknir með aðferðum frumu- og
sameindalíffræði hafa bendlað svæði á litningum 3 og 16
við brjóstakrabbamein vegna tíðra litningagalla sem þar
finnast í æxlum.
Við notuðum PCR (polymerase chain reaction) tæknina
og AC/TG endurtekningavísa (dinucleotide repeat
microsatellites) til að kortleggja þessi svæði og leita að tapi
á arfblendni. Einnig bárum við niðurstöðurnar saman við
ýmsa eiginleika æxlisins s.s. meinvörp, stærð,
viðtakamagn, S-fasa, lifunarhorfur sjúklinga o. fl. til að
kanna hvort samband sé á milli taps á arfblendni á
litningum 3 eða 16 og þessara þátta.
DNA var einangrað úr 155 æxlum og eðlilegum frumum
sömu sjúklinga. Tap á arfblendni fannst á a.m.k. einu
erfðamarki í 67 % tilfella fyrir litning 16 en 34 % tilfella
fyrir litning 3. Hæsta úfellingartíðnin var á litningasvæði
16q22-23 og 3pl4 og 3p21.3-22. Tölfræðileg úrvinnsla
með C 2 sýndi samband á milli taps á arfblendni á litningi
16 og progesteron viðtaka og lágan S-fasa. Marktækt
samband var á milli úrfellinga á litningi 3 og lítið af
hormóna viðlökum í æxlinu og einnig lágan S-fasa.
Lifunarhorfur voru mun lægri fyrir þá sjúklinga sem
höfðu brenglaðan litning 3 en engar marktækar breytingar
voru á lifunarhorfum sjúklinga með brenglun á litningi 16.
Þessar niðurstöður benda til þess að breytingar á litningi
16 gætu verið snemma í myndunarferli æxlisins, en
upplýsingar um breytingar á litningi 3 gætu haft
forspárgildi um framvindu sjúkdómsins.
Brjóstakrabbameinsgenið BRCA1: Hefur
V 38 það áhrif til myndunar æxla I
biöðruhálskirtli?
Rósa B. Barkardóttir. Guðrún Jóhannesdóttir,
Guðriður Ólafsdóttir2), Bjarni Agnarsson,
Valgarður Egilsson, Hrafn Tulinius2),
Aðalgeir Arason, Júlíus Guðmundsson, Sigrún
Kristjánsdóttir.
Rannsóknastofa Háskólans í meinafræði,
Landspítalanum. 2) Krabbameinsskrá,
Krabbameinsfélags islands.
Nýleg könnun á tíðni krabbameina í ættingum
íslenskra brjóstakrabbameinssjúklinga
sýndu að þeir eru í aukinni áhættu á að fá
krabbamein i blöðruhálskirtil.
Vitað er um tvö áhættugen ættlægs
brjóstakrabbameins og annað þeirra, BRCA1,
er staðsett á neðri helmings litnings 17.
BRCA1 er talið vera æxlisbæligen en til þess
að fruma nái að breytast í krabbameinsfrumu
verða eitt eða fleiri æxlisbæligen hennar að
óvirkjast. Oft gerist það með því að genið og
erfðaefnið kringum það tapast úr
æxlisfrumunni. Hægt er að greina slíkar
breytingar í erfðaefni æxlisfrumna með
samanburði við erfðaefni heilbrigðs vefjar
úr sama sjúklingi.
Til að svara þeirri spurningu hvort BRCA1
hafi áhrif til myndunar æxla í
blöðruhálskirtli könnuðum við
erfðaefnisbrenglanir í æxlisvefjum 61
sjúklings.
Niðurstöður voru þær að í 11% sýnanna hafði
BRCA1 svæðið tapast úr æxlisfrumunum. í
öllum tilvikum var tapið einangrað við
BRCA1 svæðið.
Fjölskyldusaga sjúklinganna var könnuð og
reyndust allar vera með háa tíðni
krabbameina. Sýni voru fengin úr
fjölskyldumeðlimum fjögurra þessara
fjölskyldna og tengslagreining notuð til að
athuga fylgni BRCA1 svæðisins og
krabbameinsmyndunar. Ekki var hægt að
útiloka möguleikan á að BRCA1 genið, eða
annað gen mjög nærri hafi áhrif til myndunar
ættlægs blöðruhálskirtilskrabbameins.