Læknablaðið : fylgirit - 15.12.1994, Síða 122

112
LÆKNABLAÐIÐ/FYLGIRIT 27
SJÚKLINC.AR MEÐ GLÚTENÓÞÖL HAFA
V 65 HÆKKUN Á IgA GIGTARÞÆTTI.
Martin Sökjer, Þorbjörn Jónsson, Sigurður Böðvarsson,
Ingileif Jónsdóttir og Helgi Valdimarsson.
Rannsóknastofa í ónæmisfræði á Landspítalanum.
Sjúkdómarnir dermatitis herpetiformis (DH) og coeliac
sjúkdómur (CD) stafa af ónæmisviðbrögðum gegn
glúteni, svonefndu glútenóþoli. Glúten er aðalforða-
prótein margra korntegunda og finnst t.d. í hveiti, rúgi og
byggi. Einkennandi fyrir DH og CD eru hækkuð mótefni
gegn glíadíni, sem er alkóhóluppleysanlegur hluti
glútens. Sjúklingar með DH og CD hafa auk þess oft
hækkun á ýmsum sjálfsofnæmismótefnum. Má þar nefna
mótefni gegn skjaldkirtli, parietal frumum, endomysium,
retikúlíni, og ýmsum kjarnaþáttum. Mismunandi flokkar
sjálfsofnæmismótefna hafa hins vegar sjaldnast verið
athugaðir. Þvf hefur þó verið lýst að DH sjúklingar hafi
lægri mótefni af IgA gerð gegn elastíni heldur en
heilbrigðir einstaklingar og sjúklingar með CD.
Hugsanlegt er að þetta sé vegna þess að IgA sjálfs-
ofnæmismótefni gegn elastíni safnist fyrir í húð DH
sjúklinga.
Hækkun á gigtarþáttum (rheumatoid factor, RF)
hefur verið lýst í sjúklingunt með glútenóþol en niður-
stöður hafa verið misvísandi um það hvaða RF flokka
væri að ræða. Tilgangur þessarar rannsóknar var að
kanna magn mismunandi RF flokka í sjúklingum með
DH og CD.
IgM, IgG og IgA RF var mældur með ELISA
aðferð í sýnum frá 89 sjúklingum með DH, 22 með CD
og 89 heilbrigðum einstaklingum.
í Ijós kom að DH og CD sjúklingarnir voru með
aukna tíðni á hækkuðum IgA RF. Þannig voru 13.5%
DH sjúklinga með hækkun á IgA RF og 18.2% CD
sjúklinganna. IgM RF og IgG RF var hins vegar ekki
oftar hækkaður hjá sjúklingunum heldur en hjá viðmið-
unarhópnum. Sjúklingar með hækkun á IgA RF höfðu
ekki hærri IgA mótefni gegn elastíni eða glúteníni heldur
en þeir sem voru með lágt IgA RF.
Þar sem IgA mótefni tengjast slímhúðarvörnum
líkamans gæti þessi sértæka hækkun á IgA RF skýrst af
ræsingu ónæmiskerfisins í garnaslímhúðinni. Niður-
stöðurnar samrýmast eldri rannsóknum á gigtar-
sjúklingum sem sýnt hafa að sjúklingar með einangraða
hækkun á IgA RF hafa oft einkenni frá slímhúðum og
kirtlum. Aukin tíðni á hækkuðum IgA RF í sjúklingum
með glútenóþol styður þá tilgátu sem sett hefur verið
fram að IgA útfellingar í húð DH sjúklinga stafi af því að
IgA mótefni gegn elastíni safnist þar fyrir.
SAMANBURDUR Á FELLIPRÓFUM OG ELISA
V 66 TÆKNI TIL AÐ GREINA SJÁLFSOFNÆMISMÓTEFNI
CEGN KJARNAÞÁTTUM.
Erla Gunnarsdóttir, Ámi J Gcirsson. Ólöf Guðmundsdóttir
og Hclgi Valdiniarsson Rannsóknastofa Háskólans i
ónxntisfræði.
Inngangur. Mótefni gegn ýmsum þáttum frumukjarna
sérkenna margvíslega sjálfsofnæmissjúkdóma, sem hafa
víðtækt birtingarform Greiningu þessara mótefna er
viðast hagað þannig, að fyrst eru sermissýni kvijuð með
vefjasneiðum eða frumuræktum og kjarnsækin mótefni
greind i smásjá með flúrskinsbúnaði Þetta er næmt
skimpróf sem ætlað er að greina öll kjarnamótefni sem
máli skipta (ANA), en það aðgreinir hins vegar ekki
mismunandi tegundir þeirra. Þess vegna em ANA jákvæð
sýni rannsokuð nánar, og er þá fyrst kannað hvort i þeim
eru mótefni, sem geta framkallað útfellingu úr blöndu
kjarnaþátta sem eru i saltvatnslausn (extractable nuclear
antigens, ENA) ENA jákvæð sýni eru siðan felliprófuð
gegn einstökum hreinsuðum kjarnaþáttum Fremur mikið
magn mótefna þarf til að framkalla útfellingu Spurningin
er því sú hvort hefðbundin fellipróf séu nægilega næm til
aðgreina kjarnamótefni sem styðja greiningu
sjálfsofnæmissjúkdóma
Aðferðir. Rannsökuð voru 384 ANA jákvæð sýni. Þar af
voru 170 jákvæð og 214 neikvæð i ENA felliprófi.
Aðstæður vom staðlaðar til að mæla mótefni gegn
kjarnaþáttunum RNP, Sm, SSA, SSB og Scl-70 með
ELISA tækni Dreifing þessara mótefna var athuguð i
sýnum úr 120 handahófsvöldum einstaklingum og efri
viðmiðunarmörk ákvörðuð Þvi næst vom niðurstöður úr
felliprófum bornar saman við ELISA niðurstoður
Niðtirstöður. Fellipróf reyndust almennt ekki nógu næm
til að greina hækkun á mótefnum gegn einstökum
kjarnaþáttum Þannig greindi ENA skimprófið ekki nema
um 75% þeirra sýna sem reyndust hafa hækkað mótefni
gegn Sm eða SSA samkvæmt ELISA tækni. Næmi
felliprófanna var enn minna fyrir greinigu á mótefnum
gegn einstökum kjarnaþáttum Þannig greindi fellipróf
einungis 42% sýna með hækkuð Sm mótefni og 52% sýna
með hækkuð SSA-mótefni Næmi felliprófa til að greina
mótefni gegn RNP, SSB og Scl-70 reyndist hinsvegar
vera betra
Ályktun. Yfirleitt virðast fellipróf ekki greina mótefni
gegn kjarnaþáttum nema þegar um verulega hækkun er að
ræða Kanna þarf kliniskt mikilvægi hækkana sem ekki
greinast með felliprófúm