Stefnir: tímarit um þjóðmál og fleira. - 01.01.1929, Blaðsíða 19

Stefnir]
Milli fátœktar og bjargálna.
17
með atkvæði sínu að taka þátt í
ákvörðunum um landsmál, að
bera nokkurt skyn á grundvall-
aratriði þau, sem efnaleg af-
koma veltur á. Sérstaklega er
þetta nauðsynlegt hér á-landi,
eins og nú stendur á, meðan
þjóðin er á hinni erfiðu leið úr
fátækt í bjargálnir. Engar skoð-
anir, sem hrekja eða tæla þjóð-
ina út af þeirri leið, mega fá yf-
irhönd í þjóðfélaginu. Þjóðin
verður að varast villigöturnar,
bera kensl á þau leiðarmörk, sem
vísa rétta veginn frá örbirgðinni
til velgengninnar. I þetta sinn
ætla jeg að gjöra tilraun til að
vísa á fáein af þessum leiðar-
mörkum, og vara við nokkrum af
villigötunum.
Hvað er fátækt og hvað er
auðlegð?
Gagnlegt er að byrja með því
að átta sig á því, hvað fátæktin
eiginlega er, og hvað auðlegð er.
Fátæktina þekkja flestir Islend-
ingar af eigin reynd og sjón, og
vita, að hún er vöntun á fjár-
munum, skortur á matvælum,
skortur á klæðnaði, skortur á
húsakynnum, vöntun á búpen-
ingi, vöntun á ræktuðu landi
o. s. frv. En ef menn eiga áð
svara spurningunni, hvað auð-
legð sé, eða hvað það eiginlega
sé að vera ríkur, þá verður mörg-
um fyrst fyrir að svara: Sá er
ríkur, sem á nóga peninga, auð-
legð eða ríkidæmi er sama sem
peningar. En þetta er misskiln-
ingur; auðlegðin er ekkert ann-
að en nægtir þesskonar fjár-
muna, sem taldir voru hér að
ofan, hún er andstaða fátæktar-
innar og ekkert annað. Þjóðar-
auður er í því fólginn, að til sé
í landinu og í eigu landsmanna
mikið af húsum, húsmunum, mat-
vælum, fatnaði og öðrum notkun-
arvörum og neysluvörum, mikið
af ræktuðu landi og búpeningi,
mikið af verzlunarskipum, fiski-
skipum og veiðarfærum, mikið af
vlnnuhúsum eða verksmiðjum og
vinnuvélum, mikið af vegum,
járnbrautum, bílum og brautar-
vögnum, símum og loftskeyta-
stöðvum, listasöfnum og lista-
verkum, skólum, kensluáhöldum,
náttúrugæðum, efnivörum og
hálfunnum vörum á öllum stig-
um framleiðslunnar.
En peningar þá? Eru þeir ekki
verðmæti líka? Það mál þarf dá-
lítið nánari skýringar.
Þegar sagt er um einhvern
mann nú á dögum að hann „eigi
mikla peninga“, er venjulegast
átt við það, að hann eigi inn-