Stefnir: tímarit um þjóðmál og fleira. - 01.01.1929, Page 28

26
Milli fátæktar og bjargálna.
[Stefnir
eig’inhagsmunagæzlan sá aflgjafi,
sem knýr hvert einstakt hjól,
en afrek vélarinnar er fram-
leiðsla til fullnægingar allra
þörfum.
Samvinnan er eftir eðli sínu
samtök framleiðenda í sömu at-
vinnugrein, til þess með samstarf-
inu að framleiða vörur með betri
árangri, en einstaklingarnir geta
gjört, eða til þess að halda uppi
sem hæstu verði á slíkum vörum,
eða samtök neytenda til þess að
ná sem beztum innkaupum á
nauðsynjum. Þegar slík frjáls
samtök miða að bættri eða auk-
inni framleiðslu eða fyrirgreiðslu
frjálsra viðskifta, eru þau bæði
réttmæt fyrir þátttakendur og
gagnleg fyrir heildina. Þegar
þau miða að því einu, að standa
á verði um sérhagsmuni þátttak-
endanna (sölusamlög, innkaupa-
félög), eru þau líka réttmæt,
meðan ekki gengur svo langt,
að verði til hindrunar framleiðslu
eða viðskiftum, og til marks um,
hvort svo sé, má venjulega hafa
það, hvort frjáls samkepni sé
útilokuð eða ekki. Ýms dæmi eru
þess erlendis, að samvinna fram-
leiðenda hefir orðið svo víðtæk,
að nálgast hefir einokun á hinni
framleiddu vörutegund. — Hafa
ýms lönd tekið í lög ákvæði til
þess að fyrirbyggja slíkt, bygt
á því, að réttmætir hagsmunir
neytenda muni verða fyrir borð
bornir, þegar samtök eru orðin
svo víðtæk, að frjáls samkepni
kemst ekki að. Einnig hafa ýms
lönd sett lög til vemdar réttum
reglum frjálsrar samkepni, um-
fram það er felst í hegningarlög-
um og annari almennri löggjöf.
Hér á landi hefir talsvert öfl-
ugur samvinnufélagsslcapur neyt-
enda starfað nú í meir en manns-
aldur, þar sem eru kaupfélögin.
Hefir hann einkum náð út-
breiðslu meðal bændastéttarinn-
ar. Sumir af forkólfum þess fé-
lagsskapar virðast hafa gert sér
vonir um að hann myndi reynast
lyftistöng fyrir landbúnaðinn, og
reynast einhlítur til þess að
tryggja velfarnan þess atvinnu-
vegar. Þær vonir hafa brugðist.
Á þeim tíma, sem kaupfélags-
starfsemin hefir staðið í fullum
blóma, hefir landbúnaðurinn
dregist aftur úr öðrum atvinnu-
vegum landsins, sem miklu
minna hafa fengist við samvinnu-
félagsskap. Þó hafa kaupfélögin
sjálfsagt gjört mikið gagn. Að
þau hafa ekki uppfylt þessar
miklu vonir er alveg eðlilegt. —
Þau eru aðeins samvinna um við-
skifti, en framleiðsla verður að