Sagnir - 01.04.1985, Blaðsíða 65

TÓLF ÁR í FESTUM
Ingibjörg Einarsdóttir var aðsópsmikil hefðarkona á stóru heimili,
sem um margt var einstakt. Hún hefur fremur litla umfjöllun fengið á
spjöldum sögunnar og það sama má segja um flestar fyrirmanna-
frúr. Þær eru þó þjóðfélagshópur með sín sérkenni, völd og áhrif og
ekki ómerkari en aðrir. Saga Ingibjargar getur sagt okkur margt um
skyldur, líf og starf þessara kvenna. En hún hefur líkt og aðrir
einstaklingar sín séreinkenni. Það er alveg ómaksins vert að kynn-
ast nánar persónunni á bak við nafnið. Hvernig Iff hennar var við hlið
frægasta íslendings sinnar samtíðar, Jóns Sigurðssonar.
Uppeldi og unglingsár
Ingibjörg Einarsdóttir var fædd 9.
október 1804. Hún var dóttir Einars
Jónssonar Sigurössonar prests frá
Rafnseyri og Ingveldar Jafetsdóttur
lóskera í Grjóta, lllugasonar prests í
Hruna. Einar faöir hennar varö
borgari í Reykjavík.
Ingibjörg fæddist í einu af fyrstu
býlunum í Þingholtunum. Eins árs
gömul flutti hún meö foreldrum sín-
um aö Mýrarhúsum á Seltjarnarnesi
og átti heima þar í átta ár. Á meðal
útgeröarbænda, tómthúsmanna og
dugmikilla húsmæöra. Ingibjörg var
elst af systkinunum og hefur líklega
verið látin passa bræöur sína, eins
og þá tíökaöist og vandist því
snemma aö annast aðra. En þaö
fékk hún líka að reyna betur seinna
á ævinni. Foreldrar hennar hafa
verið vel stæöir á þess tíma mæli-
kvarða. Faöir hennar varö verslun-
arfulltrúi í Jakobæusverslun og
komst í álnir meðal samborgara
sinna.
Þegar Ingibjörg var 14 ára keyptu
foreldrar hennar Þerney og hófu
búskap þar. Hún var þá-orðin þaö
9ömul að hún gat tekiö fullan þátt í
störfum heimilisins. Hún fékk sömu
•'henntun og stúlkur almennt, læröi
kverið, að lesa, skrifa, matbúa,
v'nna úr mjólk og ull og hvernig
rekstri heimilis væri best variö.
Bræður hennar, Guömundur, Ólaf-
Ur og Jafet, fengu hins vegar aö
la3ra meira. Einar faðir þeirra haföi
lengi hug á að verða prestur og
sjálfsagt hefur áhugamál fööur haft
áhrif á val sona um framtíðarstarf
Því bæöi Guömundur og Ólafur
urðu prestar. Jafet læröi hins vegar
gullsmíði, en hann fetaöi einnig í
spor fööur síns og lagði fyrir sig
verslunarstörf.1
í festum
Eftir tíu ára búskap í Þerney flutti
fjölskylda Ingibjargar til Reykjavík-
ur, í hús á horni Aðalstrætis og
Austurstrætis, sem Einar lét reisa.
Seinna byggöi hann annaö hús á
Túngötu 6 og þar bjó hann síðustu
æviár sín. Fram aö þeim tíma var
Ingibjörg alltaf í fööurhúsum og
sinnti heimilisstörfum þar.
Bræður hennar fóru hver af öðr-
um í nám eða búskap. Það kom því í
hennar hlut aö vera eftir og sinna
búi foreldra sinna. Þegar hún var 25
ára gömul, 1829, kom á heimili til
þeirra 18 ára gamall frændi aö vest-
an. Sá hét Jón og voru þau bræðra-
börn. Jón vann hjá föður hennar í
versluninni í eitt ár og fór svo aö
vinna sem skrifari á biskupsstofunni
í Laugarnesi árið eftir. Eitthvaö hef-
Eins og oft vill verða með konur
frægra manna hafa kvisast alls
kyns sögur um Ingibjörgu.
Menn hafa haft horn i síðu
hennar fyrir að vera ofgömul og
ófríð fyrir „sóma lands vors“.
Hún var jafnvel sögð tannlaus.
Sumir hafa líka þóst vita að Jón
hafi ekki viljað eiga hana og
ekki sent henni nein bréf í þau
tólf ár sem þau voru trúlofuð og
haldið framhjá henni.
ur þeim litist vel hvort á annað
frændsystkinunum því þau trúlofuðu
sig. Sagt var aö Einar gamli hafi ekki
verið of hrifinn af ákvörðuninni og
sett þau skilyrði að Jón lyki háskóla-
prófi áður en hann kvæntist.2 Jón
var ungur að árum og þá þótti betra
aö menn kæmu undir sig fótunum
áður en þeir giftu sig. Þaö var þess
vegna ekkert óeðlilegt aö Einar vildi
aö Ingibjörg sín kæmist í örugga
höfn.
Þau sættust á þetta og Jón sigldi
til Kaupmannahafnartil náms. Enda
var ekki óalgengt aö piltar færu til
náms og stúlkurnar þeirra biðu eftir
þeim heima. Þaö sem seinna varð
gat Ingibjörgu ekki órað fyrir. í stað
þess að Ijúka námi á skikkanlegum
tíma fór Jón aö stunda allskonar
fræöistörf meö skólanum, en færri
uröu prófin. Húnfylgdistmeðúrfjar-
lægö því þau hafa örugglega skrif-
ast á þótt engin bréf þeirra á milli
hafi varöveist.
Unnusti hennar frestaöi heim-
komu hvað eftir annaö því í mörgu
var aö snúast í Höfn. Þaö er ekki
ólíklegt aö einhvern tíma hafi læöst
aö henni efi um hvort þau ættu
nokkurn tíma eftir að giftast. Jón var
sagður fríður sýnum og hið mesta
kvennagull.3 Á þeirri forsendu hafði
hún ástæðu til aö óttast. Sagt er aö
Jón hafi viljað losna undan heitinu
meö tímanum4 og vel má vera aö
svo hafi verið. Að minnsta kosti ýjar
Gísli Hjálmarsson læknir aö ein-
hverri óánægju Jóns í bréfi til hans
1850. Gísli var herbergisfélagi Jóns
á Garöi fyrst eftir aö hann kom út til
náms. í bréfinu biður Gísli aö heilsa
Ingibjörgu,
henni sem hefur þvílíka armæöu
fyrir okkur. (Þér vorkenni ég hana
aldrei, þaö er svo gamalt).5
Ingibjörg snerist oft fyrir þau Gísla
og frú í Höfn.
Þó aö Ingibjörg hafi ekki verið
alveg örugg um Jón þá er ekki aö
sjá aö hún hafi orðið honum frá-
hverf. Þaö var líka um nóg annað að
hugsa og í mörgu að snúast heima
fyrir. Eftir að móðir hennar féll frá tók
SAGNIR 63