Sagnir - 01.06.1994, Page 15

„Ein af nauðsynjum þjóðanna er bún-
ingurinn." Svo komst Sigurður að orði í
grein sem hann skrifaði í Ný Félagsrit árið
1857.1 Þar kom frarn að honum fannst
faldbúningurinn ekki vera stílhreinn og
ekki lengur í líkingu við hinn uppruna-
lega búning sem hann sagði konur á
söguöld hafa skartað.2
Samfara samgöngubyltingu 19.aldar,
jukust samskipti Islendinga við erlendar
þjóðir. I byijun 19. aldar var svo komið í
Reykjavik að ekki þótti lengur ’móðins’
að klæðast íslenska faldinum á stórhátíð-
um. Vinsælasti klæðnaður meðal reyk-
vískra kvenna var hinn svokallaði ’danski
búningur’, erlend tískuföt, hver með
sínu lagi. Myndin af Þóru Thoroddsen,
Sigríði dóttur hennar og Sigríði Boga-
dóttur, móður Þóru, gefur glögga rnynd
af þess konar fatnaði. Orðaskipti þeirra
Guðrúnar og Sigríðar, sögupersóna í Pilti
og stúlku, eru til vitnis um álit fólks á ís-
lenska búningnum. I sögunni biður
Guðrún Sigríði að gera sér það ekki „til
raunar og arnræðu að hafa óhræsis ís-
lenska búninginn . . . við dansleikinn
verður ntaður þó að minnsta kosti að
vera ekki svo afkáralega klæddur, að aðrir
hlæi að manni. . .“3
Sigurður lastar þessa erlendu tísku í
grein sinni og fannst honum klæðaburð-
ur íslenskra kvenna vera bæði „ósam-
kynja og athægilegur". Hann bendir á að
„í sömu kirkjunni [sé] kvenfólk með alls-
konar höfuðbúninga og allskonar fata-
snið, svo ntanni gæti dottið í hug að
ntaður væri kominn á grímudansleik".4
Honum var ljóst að breyta þyrfti búning-
num svo að dömurnar tækju íslensku há-
tíðarfotin frarn yfir þau ’dönsku’.
Helstu breytingamar sem Sigurður
gerði voru á höfuðbúnaðinum, faldinum
sem honum fannst gefa andlitinu tignar-
legan svip.3 I byijun 19. aldar var hann
orðinn mjög flatur að ofan og beygður
áberandi mikið fram. Þetta var þunnur,
sveigður spaði, breiðastur fremst og mjög
mjór að aftan/’ Fyrinnynd að faldi
Sigurðar er hnarreisti krókfaldurinn,
sem konur bám á 18. öld. Faldur hans
er þó mun lægri. Yfir faldinn útbjó
hann blæju úr hvítu netefni. Hún átti
að tninna á höfuðdúkana sem konur báru
i fornöld. Þar sem faldinn bar við enni
var bundið svokallað koffur, höfuðband
nteð ásaumuðum skrautdoppum eða ein-
göngu úr samanhlekkjuðum stokkum.
Sigríður Bogatiáttir, Sigríðnr Tlwroátisen og Þóra
mannahöfn iwi 1892.
En koffur hafði lagst af á 18. öld.
Bæði treyjan og pilsið var svart. Treyj-
an, sem áður hafði verið styttri, náði nið-
ur í mitti og var aðskorin. Sigurður
sleppti kraganum og leggingu sem hafði
áður verið eftir miðju baki. I stað kragans
lét hann baldýringuna, sem var á fram-
stykkjunum, ná aftur unt hálsinn. Sams
konar baldýring var á flauelsbryddingum
treyjuermanna, auk þess sem hvít blúnda
var þrædd frernst undir ermarnar og háls-
málið. Stokkabelti var um ntittið og þá
helst sprotabelti sem höfðu ekki sést síð-
an á 18. öld.
Pilsfaldinn skreytti Sigurður með
Tlwroihisen sitja fyrir lijá Ijásniyiiclara í Katip-
marglitum útsaunri. Fjölmargir ásauntað-
ir borðar höfðu áður verið á honum, en
þeir komu í veg fýrir að pilsið félli vel.'
Hann teiknaði mynstur sem ekki höfðu
tíðkast áður. Þetta voru grísk og býsönsk
mynstur og íslensk blómamynstur, sem
urðu mjög vinsæl. En slíkir mynstur-
bekkir voru á þessum árurn tíska í kven-
fatnaði erlendis.8
Hann útbjó einnig möttul, yfirhöfn
sem átti að bera við búninginn. Þetta var
sið, svört skikkja, tekin saman ineð
hnöppum að framan og voru brúnir
möttulsins ýmist útsaumaðar eða brydd-
aðar með skinni.9
SAGNIR 13