Sagnir - 01.06.1994, Síða 24

y /*"■
Ct /-7 ci n cx t-t'-v
JflrfcA’r>í a-í Jl 1 >-ayi f-cjc,'fitr aj ■>
^í1 m/om ^ ^ív^* ftjsCijCnci-itvyi 4>d txj JcZKja fcr fr-nscvtrcJj f
-0J s(>a* MS~Í-þn ^yd a.’ltlbcwhfl trbv-noU tv^-^Jcsí-Unýja Jaiiclv . Vcrfitífia.J
lawi' irj fffjý™ yiccm, aUm'yilJa aJf>ggZ,'á Jforcý' 1fi-J>‘rw xraafta' drf-a-tt
JOc\a c Cowi cti }fCrn tccpCi'7 ocb Jtya/icdcXocf 'flcirwi n^wr 'fjtv^Jí' yiyJc^a ÓroJíCf
töYuJif f-iy a£l Jfwicl-ib crg g&lfC Ci n acvíalcyf fy^-C' JCvyyy'foci hr}' ci mciACjtXn Jjái-
ykylcÍM-, 03 vy&YYCjA'kapvZr crvaj-iA-l tfm cUltm 'hclyrt-mcj ■'fici-r «m abeir..
'hvoi-fy, ■lca/,yy a'kO/ct)cva 'CJ li > d ~hc,ma r f ftn1 lc{,s{"I c c-nff.,-^ ð íina c.
-Jjtf-rttjA f ■óoojJí-Cy'L t. la/fCa " jj Ct-i.) Jcr /li ()>>'n t^m a/ tdti.fa c t>bm m ■óoncldvn ,
Jc/fC fnmif'þeirra/a.b tdcemnm Shfjt^s'. cj J-oin cli'. 'Jor f-in m JfJstay,Ui',
fiia cci Jja.r hncvtín mtny, ncma f&ir'loricl crfreAjjo-ot'caj ónyftvty.&r OUtf-
ua/t t>&tj.yjiymf } onoltx is&r-n ý'-f-c‘ -- -{a-i,d',,t\ t,,,, jV‘>i , r tttrtiíma {rth’if.
J/titJ-nJJfieór fr'-r 'hclt /t'vc'íi cJtv fhv'fittnC , tnj. -éytjbn síScm SkývcAffvm
, . n ’
i. cJcv cJmm j &r fCAnnaffo&mn y ■C'tanrí-naym fón-n . ./0>,rlud b,itfcrt?c
Rithönd Jóns J. Aöils.
cJ •’
ytnnn-%.
Rithönd Jóns J. Aðils. Textinn er úr riti hans Gullöld Islendinga.
um mjög frábrugðin „upplýsingar"-
stefnu 18. aldarinnar. Þar sem upplýs-
ingarstefnan var bygð á almennum
mannúðargrundvelli, bygði róman-
tíska stefnan á þjóðlegum grundvelli.
Það er þjóðernislögmálið, sem ryður
sér til rúms með þessari stefnu. . .Með
rómantísku stefnunni beindist athygli
þjóðanna aftur í tímann, að fortíðinni
og sögunni, og þessi mök við fortíðina
urðu alstaðar undirrót að nýrri þjóð-
ernisbaráttu, af því að þau kveiktu al-
staðar nýja og sterka tilfinningu í
hjörtunum, — þjóðernistilfinninguna.
Þar var hreyfiaflið, sem knúði til nýrr-
ar og ötullar framsóknar. Þetta er og
verður aðal afreksverk rómantisku
stefnunnar.1’’
Alþýðufýrirlestrum Jóns var greinilega
ætlað að vekja þjóðernisvitund Islend-
inga og stappa í þá stálinu í sjálfstæðis-
baráttunni. Því er ekki að undra þótt Jón
tileinki sér áherslur rómantíkur i verkum
sínum þar sem hann telur að rómantíkin
hafi vakið þjóðernishyggjuna til lifsins.
Eins og sjá má í tilvitnuninni hér að
framan taldi hann þjóðernisvitundina
lifna við vegna tengsla við fortíðina og
þessi tengsl leggur Jón sig fram urn að
efla og styrkja. I ritum hans birtist róm-
antísk þjóðernishyggja í fyllstu merkingu
þess hugtaks; þ.e. þjóðernisbarátta byggð
á glæstri fortíð. I því sambandi leitaðist
Jón við að sýna fram á sérstöðu íslensku
þjóðarinnar, að hún hefði orðið til í
hræringum miðalda og hefði sín sérstöku
einkenni. Ekki einungis að hún hefði sín
sérstöku einkenni, heldur væri þjóðin
rjóminn af því besta i menningu Norð-
urálfuþjóða. Til að sýna fram á að svo
væri lagði Jón ríka áherslu á keltneska
þáttinn í „blöndun" islensku þjóðarinnar,
en hann taldi að þeim þætti hafi ekki
verið gefinn nægilegur gaumur fyrr.
Hann komst að þeirri niðurstöðu að
þjóðernið á Islandi á söguöld hafi hvorki
verið norskt né keltneskt, „heldur ís-
lenskt, þ. e. blöndun af hvorutveggja“.16
Þessa blöndun telur Jón tilkomna vegna
víkingaferða til Vesturhafseyja og vegna
þess að margir Norðmanna er flúðu Har-
ald konung hafi fýrst farið til Vesturhafs-
eyjanna og þaðan til Islands. Flóttamenn
þessir hafi engir aukvisar verið, flestir
stórmenni, enda hafi fáir af göfugri
mönnum gengið Haraldi á hönd. Afleið-
ingin af fundum Norðmanna og Kelta
varð því eftirfarandi:
A Islandi ílendist að lokurn blóminn af
norrænum ættum úr Vesturlöndunum,
einmitt þeir mennirnir, sem ætla má
að sérstaklega hafi verið nærnir fýrir
menningaráhrifum. En ekki nóg með
það. Hér á Islandi blönduðu þessir
tveir kynþættir blóði. Hér rann saman
i eitt andlegt §ör, hugvit og snild Kelt-
anna, og djúpskygni, staðfesta og vilja-
þrek Norðmannanna, og fæddi af sér
þjóðlíf, sem varla hefur átt sinn líka i
sögunni. Þessir erfðakostir beggja
þjóðanna koma bezt í ljós í tveim sér-
stökum hliðum þjóðlífsins, sem heita
má að hvor fýrir sig svari nákvæmlega
til einkenna þessara tveggja kynþátta,
en þessar tvær hliðar eru: fomíslenzkar
bókmentir ogfomíslenzk stjórnarskipun.'7
Þessi tilvitnun er úr íslenskit þjóðerni,
en það rit var fýrst i röðinni af fýrirlestr-
um Jóns. Tekið er sterkt til orða eins og
tilvitnunin sýnir glögglega, en í næsta
riti, Gullöld Islendinga, er ekki jafn fast að
orði kveðið varðandi keltneska þáttinn.
Þar er niðurstaða Jóns þessi: „Má því
telja það víst, að Islendingar séu talsvert
blandaðir keltnesku blóði, þótt megin-
kynstofninn sé norrænn."18 Talsverð
áherslubreyting er orðin í ályktunum
Jóns, enda er að jafnaði öllu fastar að orði
kveðið í Islensku þjóðerni en í hinum rit-
ununr tveimur þótt fjallað sé um sama
efni.
Megin inntakið i verkum Jóns er frelsi
og sjálfstæði íslensku þjóðarinnar. Bæk-
urnar, eða fýrirlestrarnir, eru alfarið rit-
aðar frá þessu sjónarhorni og íslandssagan
verður í meðförum hans ein samfelld
barátta um frelsi og viðhald þjóðernis.
22 SAGNIR