Sagnir - 01.06.1994, Page 70

bænum ætti engan að undra að alþýðan
liti þangað með „draumafanginni lotn-
ingu“. Hvort er nú verið að gera grín að
alþýðunni eða bænum?
bessu næst snýr Gestur sér að „mann-
flokkum" bæjarins. Margt hefur breyst
síðan Magnús Stephensen greindi Islend-
inga í þrennt, veraldlega embættismenn,
andlega embættismenn og bændur,22 og
að sögn eru stéttir Reykjavíkur nú orðn-
ar fimrn. Þær greina sig þó skýrlega hver
frá annarri og rnenn gera sjaldnast þau
mistök að umgangast sér óæðra fólk. Eft-
ir virðingu raðast stéttimar þannig upp:
Embættismenn, kaupmenn, námsmenn,
markaðir sama lesti og iðnaðarmennirnir,
segir Gestur, að
þrátt fýrir . . . þetta get ég ekki neitað
því, að af öllum stéttum hér í bænum
er mér lang-hlýjast í hug til sjómann-
anna . . . þeir [hafa] líka einn aðalkost
fram yfir allar aðrar stéttir; þeir standa
langnæst náttúrunni. Sjómennirnir
eiga meira af óveikluðum náttúru-
kröftum heldur en allar aðrar stéttir
hér í bæ til samans.24
Þótt undarlegt megi virðast er þetta
eina lofið í fyrirlestri Gests sem er ósvik-
ið. Ekkert bendir til að þessi rómantíska
bæjarins. Reykvíkingar eru jafnvel svo
lánssamir að eiga ellefu boðorð vegna
hennar, þar sem hið ellefta hljóðar svo:
Þú átt að bera ótakmarkaða lotningu
fýrir öllum þeim, sem auðugri . . .
[og] voldugri eru en þú, og þessa þína
undirgefni átt þú að fram bera á sýni-
legan hátt í — ofantekningum.2'’
Þessari stéttaskiptingu fylgir einnig
klíkuskapur, félagadráttur og óendanlegt
slúður. Allt þetta gerir „eintijáningsskap-
inn“ að helsta einkenni bæjarins. Hver
bæjarbúi er steyptur í sitt mót og úr því
koma allir eins, engin tilbreyting er leyfð.
Dœmigerður íslenskur bóndabœr kominn uppá póstkort. Aftan á kortinu má lesa eftifarandi: „Ungfreyja Guðrán Jósefsdóttir, Vóllum. Jeg sendi þjer
þennann [suo] íslenzka bóndabce, afþví jeg veit hvað þú er[t] íslenzk í anda og sál. Svo óska jeg þjergóðs oggleðilegs sumars og þakka þjerfyrir liðinn
vetur. 20-4-1911. Jóruttn Olafsdóttir." Skemmtilegt dcvmi um sveitarómantíkina.
iðnaðarmenn og loks sjómenn. „Sjó-
mannaflokkurinn er fjölmennastur og
rninst virður, embættismannaflokkurinn
er fámennastur og mest virður.“23 Gesti
virðist þetta þó vera hlálega öfugsnúið,
því að sjómennirnir eru þeir einu sem
hann hefur nokkuð gott um að segja.
Embættismennirnir þjást af þröngsýni,
kaupmennirnir af stöðnun, námsmenn-
ina skortir alla raunverulega menntun og
iðnaðarmennirnir eru of uppteknir af
eigin hag, til þess að geta unnið saman að
framforum og hagsmunum stéttarinnar.
Þó að sjómennirnir séu að sumu leyti
lýsing eigi að vera eitthvað annað en hún
sýnist, sem er í meira lagi sérkennilegt
vegna þess hve sannfærður raunsæismað-
ur Gestur var. Auk þess er þetta jákvæða
viðhorf til sjómannanna algerlega nýtt,
áður hafði náttúrurómantíkin eingöngu
beinst að bændum. Þess ber þó að gæta
að sjónrannastéttin hefur vaxið mjög
þegar hér er komið i sögu þjóðarinnar og
er að taka við hlutverki bændanna sem
undirstaða þjóðfélagsins.
Þessi stéttaskipting verður Gesti upp-
spretta margra háðsglósa og i málflutn-
ingi hans verður hún raunar að hreyfiafli
Stöðnuninni líkir Gestur svo við „svæf-
andi rokkhljóð", sem sýnir glöggt hve
viðhorfið til sveitarinnar hefúr breyst.
Eina björgun þessa litla kyrrstöðubæjar
er háðið. „Háðið, nógu napurt og nógu
biturt, hefúr um allan aldur heimsins
verið besti læknirinn fýrir mannkynið."26
Þannig litu skáldin á
bæinn . . .
. . . hvert á sínum tíma. Viðhorfin breyt-
ast nreð bænum en á þeim er enginn
eðlismunur, aðeins er hnykkt á ólíkum
68 SAGNIR