Sagnir - 01.06.1997, Blaðsíða 14

um tímamótum ber ekki vitni um að
þjóðin eigi sterkan, sameiginlegan vilja.
Ef litið er á aðra dagskrárliði hafa ræðu-
höld og ættjarðarlög átt þar fast sæti. Iþróttir
voru mikilvægur hluti hátíðardagskrár á
íýrstu hátíðunum þremur en ffekar til gamans
á þeirri fjórðu. Þá var ekki lengur þörf fýrir
fimleikasýningar sem tákna samstillta þjóð
vegna þess að tilvist sérstaks islensks þjóðern-
is var ekki dregin í efa. Islendingar finna til
mikillar samkenndar við að syngja falleg lög
eins og Maístjörnuna án þess að skilja ljóðið.
Oðru máli gegnir um að horfa á menn
hnoðast í glímu sem ekki er stunduð af tiltak-
anlega stórum hópi landsmanna. Miðað við
þann spegil sem þjóðinni var boðið að skoða
sig í á lýðveldisafmælinu hefði það reyndar
ekki átt að skipta máli.Væntanlega eru það
ekki fleiri sem dansa lancers en glímuna skort-
ir nauðsynlegan hátíðleika.
Þrátt fyrir allt hlýtur að vera fremur
holt undir þeirri þjóðerniskennd sem er
ræktuð með slíkum vettvangsferðum. Hin
opinbera saga sem þar er reidd fram
hindrar þjóðina beinlínis í að horfast i
augu við sjálfa sig og sjá hvað það raun-
verulega er sem greinir hana frá öðrum.
Þjóðernisvitund sem þannig er blásin
fólki í bijóst snýst um tákn en ekki inni-
hald og hún er ræktuð með gleymsku.
Leiðarsteinarnir eru þá fánar, frægar
byggingar og minnismerki, líkt og nútíma
kirkjustarf snýst öðru fremur um fjársöfn-
un til kaupa á orgelpípum og steindum
gluggum.
Það myndefni sem byggt er á í þessari
grein er á vissan hátt þjóðarspegill þrátt
fyrir að vera um fagæta viðburði þar sem
þjóðin kemur jafnvel í einu tilfelli til dyr-
anna eins og hún hefur líklega aldrei ver-
ið klædd. Myndirnar frá 1930 og 1944
segja sína sögu um það hvernig rétt þótti
að varðveita þær hátíðir, bæði af einstakl-
ingum og opinberum aðilunr. Efnið frá
1974 og 1994 sem ekki hefur verið klippt
til eru líka mikilvægar heimildir.
Myndefni gefur allt annað sjónarhorn en
ritaðar heimildir og sem dæmi má nefna
fimleikasýningarnar 1930 og 1944. Það
gefur líka betri möguleika á að fanga
andrúmsloft liðins tíma.Af sömu ástæðum
eru slíkar heimildir vandmeðfarnar vegna
þeirra hughrifa sem áhorfendur geta orð-
ið fyrir. Gagnrýnin notkun þeirra ásamt
rituðum heimildum ætti að geta dregið
upp heildstæðari mynd af ákveðnum
þáttum sögunnar, svarað óleystum spurn-
ingum og vakið nýjar.
Tilvísanir
1 Megas, Textar (Reykjavík, 1991), bls. 46.
2 Loftur Guðmundsson, Alþitigishátlðin. 2. útg., 0:30:40-0:30:56.
3 Óskar Gíslason, Lýðvcldisstofnun 1944. 2. útg., 0:11:30-0:13:37.
4 Þjóðhátíð á Þingvöllum 28.7.1974 1,0:59:20-0:59:54 (atkvæðagreiðslan). [Upptaka í
eigu Safnadeildar Sjónvarpsins. SafnnúmerTM-M3392.]
5 Lýðveldishátíðin A, 2:13:05-2:14:24, 2:44:51-2:45:34. [Upptaka af útsendingu Sjón-
varpsins frá Þingvöllum 17.júní 1994.[
6 Loftur Guðmundsson, Alþingishátiðin, 0:25:13-0:27:16.
7 Kjartan Ó. Bjarnason, Stofnun lýðveldis á Islandi. Hátíðahöld á Þingvöllum og í Reykja-
vík 17. og 18.jún( 1944,0:34:47-0:40:55.
8 Magnús Jónsson, Alþingishátiðin 1930 (Reykjavík, 1943), bls. 292,303-304. - Loft-
ur Guðmundsson, Alþingishátíðin, 0:34:30-0:36:30.
9 Óskar Gíslason, Lýðvcldisstofnun, 0:22:51-0:24:50.
10 Magnús Jónsson, Alþingishátíðin 1930, bls. 292.
11 Lýðveldishátiðin 1944. Ijóðhátíðarnefnd sanidi að tilhlutan Alþingis og rikisstjórnar
(Reykjavík, 1945), bls. 211-14.
12 Þjóðhátíð á Þingvöllum 28.7.1974VI, 0:25:09-0:58:20.- Indriði G. Þorsteinsson,
Þjóðhátíðin 1974. Ellefu hundruð ára afmcvli Islandsbyg^ðar 874-1974 II (Reykjavík,
1986), bls. 10-11.
13 Konungskoman 1921, 0:19:42-0:24: 20. Beina tilvitnunin er á 0:19:51-0:20:00.
14 Loftur Guðmundsson, Alþingishátíðin, 0:27:17-0:29:30.- Magnús Jónsson, Alþingis-
hátíðin, bls. 291.
15 Lýðveldishátíðin 1944, bls. 440-41.
16 Þjóðhátið á Þingvöllum 28.7.1974V, 0:34:58-0:43:50 ogVI, 0:02:00-0:13:18.
17 Indriði G. Þorsteinsson, Þjóðhátiðin 1974 II, bls. 9—10.
18 Þjóðhátíð á Þingvöllum 28.7.1974 II, 0:13:15-0:13:36.
19 Ingólfur Margeirsson, Þjóð á Þingvöllum (Reykjavík, 1994), bls. 51.
20 Konungskoman 1921,0:24:22-0:34:23.
21 Lýðvcldishátíðin A, 5:59:10-6:06:06. - The New Encyclopcvdia Britannica IX.
Micropcvdia. Rcady Refcrcnce. 15. útg. (Chicago, 1985), bls. 837.
22 Lýðvcldishátíðin A, 6:33:53-6:34:08.
23 Ingólfur Margeirsson, Þjóð á Þingvöllum, bls. 50.
24 Lýðveldishátíðin A, 6:51:57-7:00:12.
25 Sama heimild, 3:39:22-3:44:12.
26 Sama heimild, 1:08:10-1:13:04.
27 Sama heimild, 3:47:11-3:51:07.
28 Sama heimild, 7:09:54—7:13:32.
29 Ingólfur Margeirsson, Þjóð á Þingvöllum, bls. 50-52.
30 Sama heimild, bls. 35-6.
31 Lýðvcldishátíðin A, 4:38:24-4:40:54.
32 Sama heimild, 2:58:08-3:03:28.
33 Einar Laxness, íslandssaga a-h (Reykjavík, 1995), bls. 102-104.
34 Ingólfur Margeirsson, Þjóð á Þingvöllum, bls. 52 [myndatexti].
35 Lýðveldishátíðin A, 7:05:48-7:06:28.
36 Sama heimild, 7:35:00-7:37:43,7:42:00-7:43:50.
37 Guðmundur Hálfdanarson, „Þingvellir og íslenskt þjóðerni.“ [Fyrirlestur fluttur á
hugvísindaþingi Háskóla Islands 19. október 1996. Ljósrit.]
38 Renan, Ernest, „What is a Nation?“ Modern Political Doctrincs. Ritstj.: Alfred
Zimmerman (London, 1939), bls. 183-205. Sjá bls. 190.
39 Guðmundur Hálfdanarson, „Þingvellir og íslenskt þjóðerni.“
40 Vigdís Finnbogadóttir, „I ljúfum sumarþeynum.“ Þjóð á ÞingyöUum (Reykjavík,
1994), bls. 6.
41 Nora, Pierre, „Between Memory and History: Les Lieux dc Mcmoirc. “ Rcprescnt-
ationsV11:2 (1989), bls. 7-25. Sjá einkum bls. 9-11.
42 Sjá t.d. Alþingistíðindi 26 (1993-94). Umrcvður (Reykjavík, 1994), D. 8917-8922.
43 Vigdís Finnbogadóttir, „I ljúfum sumarþeynum,“ bls. 6.
44 Nora, Pierre, „Between Memory and History,“ bls. 11-12.
45 Sama heimild, bls. 9.
46 Lýðvcldishátíðin A, 4:08:42-4:08:56.
47 Þjóðhátíð á Þingvöllum 28.7.1974 1,0:33:25-0:33:56.
48 Ha'starcttardómar L:1 (Reykjavík, 1979), bls. 91.
49 Ingólfur Margeirsson, týóð á Þingvöllum, bls. 49.
50 Magnús Jónsson, Alþingishátíðin 1930, bls. 123.
51 Loftur Guðmundsson, Alþingishátíðin, 0:16:36-0:16:52.
52 Lýðvcldishátíðin 1944, bls. 105.
53 Sama heimild, bls. 107.
54 Kjartan Ó. Bjarnason, Stofnun lýðvcldis á Islandi, 0:01:36.
55 Sama heimild, 0:01:51-0:02:05.
56 Sama heimild, 0:09:13.
57 Sama heimild, 0:02:23-0:06:30.
58 Sama heimild, 0:06:31-0:07:28.
59 Sama heimild, 0:07:29-0:09:12.
60 Sama heimild, 0:19:16-0:20:58.
61 Sama heimild, 0:21:04-0:25:00.
62 Óskar Gíslason, Lýðvcldisstofnun, 0:18:15-0:18:37.
63 Kjartan Ó. Bjarnason, Stofnun lýðvcldis á Islandi, 0:44:06-0:45:07.
64 Lýðvcldishátíðin 1944, bls. 199.
65 Lýðvcldishátíðin B, 0:36:25-0:57:50.
66 Sama heimild, 0:07:36-0:09:55,0:22:13-0:29:05,0:31:12-0:36:09.
67 Sama heimild, 0:59:20-1:02:47.
68 Sama heimild, 0:06:00-0:07:35,0:09:56-0:15:00,0:16:00-0:17:40,1:02:50-1:04:56.
69 Lýðvcldishátíðin B, 1:04:57 og áfram.
70 Lýðveldishátíðin A, 1:25:20-1:30:37.
71 Sama heimild, 1:30:52-1:35:17.
72Jón Jónsson, íslcnzkt þjóðcrni. Alþýðufyrirlcstrar (Reykjavík, 1903), bls. 246.
73 Guðmundur Hálfdanarson, „Þingvellir og íslenskt þjóðerni.“
74 Gestur Guðmundsson og Kristín Ólafsdóttir, '68. Hugarflug úr viðjum vanans
(Reykjavík, 1987), bls. 213-14.
75 Indriöi G. Þorsteinsson, Þjóðliátíðin 1974 I, bls. 287-89.
76 Sama hcimild, bls. 265.
77 Sama heimild, bls. 267.
78 Sama heimild, bls. 262.
79 Loftur Guðmundsson, Alþingishátíðin, 0:24:15-0:24:39.
80 Óskar Gíslason, Lýðveldisstofnun, 0:30:00-0:31:50,0:32:29,0:35:41,0:37:40-0:38:08.
81 Lýðvcldishátiðin A, 3:44:13-3:45:55.
82 Kjartan Ó. Bjarnason, Stofnun lýðveldis á íslandi, 0:28:02-0:28:12.
83 Lýðvcldishátíðin A, 0:02:40-0:06:16.
84 Guðmundur Hálfdanarson, „Þingvellir og íslenskt þjóðerni.“
85 Lýðvcldishátíðin A, 5:17:38-5:18:42.
86Jón Jónsson, íslenzkt þjóðerni, bls. 243-45. Auðkennt hér.
12 SAGNIR