Sagnir - 01.06.1997, Síða 35

Sagnir - 01.06.1997, Síða 35
An litils, 1996 (myni 3), olía á striga, 100x225 sm. Konan á myniiimi virðisl ekki frckar cn margar aðrar manneskjur í myniinn Jóns Axels liqfa nokkurn fastan gninn til að stania á, lieliur svífur um í tóminu. uggt að maðurinn er til, eða einsog Heidegger orðaði það raunveran maður. Manninum er hent í þennan heirn án þess að hann sé spurður um hvort hann vilji eitthvað með það gera og það er í raun hans að skilgreina sig, og þar af leið- andi verður hann eitthvað eftir á. Það er fyrst tilvist siðan skilgreining, en þar er konrinn grundvöllur tilvistarstefnunnar. Þessari stefnu fylgir hræðilegt frelsi, maðurinn er fullkomlega frjáls til að gera það sem hann vill og það sem hann velur að gera öðlast þá merkingu fyrir þær sak- lr einar að hann valdi að gera það en ekki annað. Maðurinn er i raun dæmdur til frelsis. Frelsis tii að velja hvað sem hann vill og þrátt fyrir vilja manna, trúarbragða, bóka og vitrana til að leiðbeina einstakl- ingnum verður hann engu að síður að bera ábyrgð á vali sínu sjáifur. Því einsog Kierkegaard benti á að jafnvel þó þér birtist engill, einsog Abraham varð fyrir, sem skipar þér að drepa son þinn, þá stendurðu frammi fyrir þeirri spurningu að í raun veistu ekki hvort sá engill er sá sem hann segist vera og þú getur ekki með góðum rökum komið ábyrgðinni á herðar einhvers ann- ars.J Angistin sem þessu vali fylgir, þ.e. f>egar menn gera sér grein fyrir þessu hlutskipti, er eitt- hvað sem listamenn hafa fyrir löngu uppgötvað og miðl- að í gegnum list sína. Jón Axel er þar eng- *n undantekning. Það þarf ekki að koma neinum á óvart að flestir heim- spekinga tilvistarstefnunnar fengust einnig v'ð eitthvert listform og komu tilfinningu sinni á framfæri í gegnum það.5 Áður en eg tek verk Jóns Axels fyrir er ástæða til að lýsa menntun og ævi hans. Nýja málverkið Jón Axel er fæddur í Reykjavík árið 1956. Hann ólst upp í stórri fjölskyldu, á nieðal sex systkina, foreldra og afa. Það kemur þvi engum á óvart að hann segist alltaf hafa haft djúpstæða þörf fyrir að vera einn. Karlmenn fjölskyldunnar hafa einsog hann orðaði það, „langt aftur að herra Diesel sjálfum unnið við vélar.“ Sjálfur vann hann sem ungur maður á verkstæði en sótti myndlistarnámskeið hjá Hringi Jóhannessyni þarsem hann smit- aðist af myndlistaráhuga sem frelsaði hann frá vélvirkjun. Með myndlistinni opnaðist honum leið til að tjá sig og skapa sjálfum sér festu í óöruggum heimi. Hann hóf nám í Myndlista- og handíðaskóla Islands árið 1975 og lauk því árið 1979. Á meðan hann var í skólanum reið yfir skólann konsept bylgja sem hann fann sig ekki í. Hann segist á þessum tíma ekki hafa komið miklu frá sér né merkilegu enda ekki fundist þetta listviðhorf henta til að konra því á framfæri sem bjó í honum. Konseptið tröllreið vestrænum listheimi og voru ýmsir sem dæmdu málverkið dautt og ómerkt á þessum tíma bæði hérlendis og erlendis. Það hefði nú þegar sagt allt sem það gat sagt og nú væri þeirri einræðu lokið. Þvert ofan í þessar spár komu fram á sjónarsviðið í Þýzkalandi ungir listamenn sem unnu nær eingöngu með málverkið og tjáðu sig með nýstárlegu móti á þenn- an tvívíða flöt. List þessara manna fékk á sig nafnið Westkunst og vakti mikla at- hygli um heim allan. Á Italíu komu einn- ig fram ungir menn sem unnu nær ein- göngu við léreftið, kenndir við Nuovo image. Þegar Jón Axel varð var við þessa bylgju sem fékk á sig nafnið Nýja nrál- verkið virkaði það sem frelsandi afl fyrir hann. Hann segist sjálfur hafa tekið þetta beint í æð og komið þvi frá sér án mikill- ar gagnrýni. Fyrsta sýning Jóns Axels er líklegast fyrsta sýning íslensks málara undir merkj- um Nýja málverksins. Hún vakti feikna- mikla athygli og listfræðingurinn Halldór Björn Runólfsson sagði hana heilsteypt- ustu og gegnumbestu málverkasýningu sem hann hafi augum barið, langa lengi. Verkin voru með áferðainikilli litabeit- ingu í ætt við þýzka nýexpressjónismann og ljóðrænu og sterku litrófi í ætt við ítalska málaralist (sérstaklega Chia og Cuccji) eða Fauvismann. En Jón Axel dregur ekki dul á virðingu sína fyrir Mat- isse. Myndirnar voru stórar og pensilfórin stutt og grófgerð með þynntum lit sem skapaði óróleika í bakgrunni og kynti undir tilfmningu óöryggis í rýminu. Rýmið var órætt og mannskepnurnar sem birtust í því voru klæðalausar og því tímalausar. En á þessari sýningu var mannskepnan miðpunkturinn rétt einsog í öðrum málverkum semjón Axel málar. Efni málverka hans er jafnan inaðurinn, kvöl hans og angist. Á þessari sýningu var manneskjan oft máluð í bleikum lit sem gaf tilfinningu fyrir varnarleysi hennar, jafnvel toguð og teygð einsog Schiele meðhöndlaði hana. (Þó samlíkingin við Schiele nái tæplega lengra því Jón með- höndlar manneskjuna jafnan af nreiri samúð en Schiele). Myndirnar voru ekki flóknar, yfirleitt ein mannskepna, kannski dýr og síðan órætt rými eða ófyllt tóm sem manneskjan var á óskýrðan hátt stað- sett í. Manneskja klemmd milli hyldýpis og himins einsog Nietzsche orðaði það.6 Þessi manneskja sem enginn veit hvaðan kemur eða hvar hún er og þaðan af síður hversvegna, er einsog tekin beint útúr vangaveltum Kierkegaard um hvað hann sé að gera í þessum óskiljanlega heimi, hent hingað inn án þess að minnast þess að hafa nokkurn tímann beðið um að koma hingað. Það er draumkenndur blær yfir þessum myndum og einn gagnrýnandinn hafði fyrirsögnina á gagnrýni sinni „Hömlu- „Þessari stefnu fylgir hræðilegt frelsi, maðurinn er fullkomlega frjáls til að gera það sem hann vill og það sem hann velur að gera öðlast þá merkingu fyrir þær sakir einar að hann valdi að gera það en ekki annað." SAGNIR 33
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132

x

Sagnir

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.