Sagnir - 01.06.1997, Blaðsíða 35

Sagnir - 01.06.1997, Blaðsíða 35
An litils, 1996 (myni 3), olía á striga, 100x225 sm. Konan á myniiimi virðisl ekki frckar cn margar aðrar manneskjur í myniinn Jóns Axels liqfa nokkurn fastan gninn til að stania á, lieliur svífur um í tóminu. uggt að maðurinn er til, eða einsog Heidegger orðaði það raunveran maður. Manninum er hent í þennan heirn án þess að hann sé spurður um hvort hann vilji eitthvað með það gera og það er í raun hans að skilgreina sig, og þar af leið- andi verður hann eitthvað eftir á. Það er fyrst tilvist siðan skilgreining, en þar er konrinn grundvöllur tilvistarstefnunnar. Þessari stefnu fylgir hræðilegt frelsi, maðurinn er fullkomlega frjáls til að gera það sem hann vill og það sem hann velur að gera öðlast þá merkingu fyrir þær sak- lr einar að hann valdi að gera það en ekki annað. Maðurinn er i raun dæmdur til frelsis. Frelsis tii að velja hvað sem hann vill og þrátt fyrir vilja manna, trúarbragða, bóka og vitrana til að leiðbeina einstakl- ingnum verður hann engu að síður að bera ábyrgð á vali sínu sjáifur. Því einsog Kierkegaard benti á að jafnvel þó þér birtist engill, einsog Abraham varð fyrir, sem skipar þér að drepa son þinn, þá stendurðu frammi fyrir þeirri spurningu að í raun veistu ekki hvort sá engill er sá sem hann segist vera og þú getur ekki með góðum rökum komið ábyrgðinni á herðar einhvers ann- ars.J Angistin sem þessu vali fylgir, þ.e. f>egar menn gera sér grein fyrir þessu hlutskipti, er eitt- hvað sem listamenn hafa fyrir löngu uppgötvað og miðl- að í gegnum list sína. Jón Axel er þar eng- *n undantekning. Það þarf ekki að koma neinum á óvart að flestir heim- spekinga tilvistarstefnunnar fengust einnig v'ð eitthvert listform og komu tilfinningu sinni á framfæri í gegnum það.5 Áður en eg tek verk Jóns Axels fyrir er ástæða til að lýsa menntun og ævi hans. Nýja málverkið Jón Axel er fæddur í Reykjavík árið 1956. Hann ólst upp í stórri fjölskyldu, á nieðal sex systkina, foreldra og afa. Það kemur þvi engum á óvart að hann segist alltaf hafa haft djúpstæða þörf fyrir að vera einn. Karlmenn fjölskyldunnar hafa einsog hann orðaði það, „langt aftur að herra Diesel sjálfum unnið við vélar.“ Sjálfur vann hann sem ungur maður á verkstæði en sótti myndlistarnámskeið hjá Hringi Jóhannessyni þarsem hann smit- aðist af myndlistaráhuga sem frelsaði hann frá vélvirkjun. Með myndlistinni opnaðist honum leið til að tjá sig og skapa sjálfum sér festu í óöruggum heimi. Hann hóf nám í Myndlista- og handíðaskóla Islands árið 1975 og lauk því árið 1979. Á meðan hann var í skólanum reið yfir skólann konsept bylgja sem hann fann sig ekki í. Hann segist á þessum tíma ekki hafa komið miklu frá sér né merkilegu enda ekki fundist þetta listviðhorf henta til að konra því á framfæri sem bjó í honum. Konseptið tröllreið vestrænum listheimi og voru ýmsir sem dæmdu málverkið dautt og ómerkt á þessum tíma bæði hérlendis og erlendis. Það hefði nú þegar sagt allt sem það gat sagt og nú væri þeirri einræðu lokið. Þvert ofan í þessar spár komu fram á sjónarsviðið í Þýzkalandi ungir listamenn sem unnu nær eingöngu með málverkið og tjáðu sig með nýstárlegu móti á þenn- an tvívíða flöt. List þessara manna fékk á sig nafnið Westkunst og vakti mikla at- hygli um heim allan. Á Italíu komu einn- ig fram ungir menn sem unnu nær ein- göngu við léreftið, kenndir við Nuovo image. Þegar Jón Axel varð var við þessa bylgju sem fékk á sig nafnið Nýja nrál- verkið virkaði það sem frelsandi afl fyrir hann. Hann segist sjálfur hafa tekið þetta beint í æð og komið þvi frá sér án mikill- ar gagnrýni. Fyrsta sýning Jóns Axels er líklegast fyrsta sýning íslensks málara undir merkj- um Nýja málverksins. Hún vakti feikna- mikla athygli og listfræðingurinn Halldór Björn Runólfsson sagði hana heilsteypt- ustu og gegnumbestu málverkasýningu sem hann hafi augum barið, langa lengi. Verkin voru með áferðainikilli litabeit- ingu í ætt við þýzka nýexpressjónismann og ljóðrænu og sterku litrófi í ætt við ítalska málaralist (sérstaklega Chia og Cuccji) eða Fauvismann. En Jón Axel dregur ekki dul á virðingu sína fyrir Mat- isse. Myndirnar voru stórar og pensilfórin stutt og grófgerð með þynntum lit sem skapaði óróleika í bakgrunni og kynti undir tilfmningu óöryggis í rýminu. Rýmið var órætt og mannskepnurnar sem birtust í því voru klæðalausar og því tímalausar. En á þessari sýningu var mannskepnan miðpunkturinn rétt einsog í öðrum málverkum semjón Axel málar. Efni málverka hans er jafnan inaðurinn, kvöl hans og angist. Á þessari sýningu var manneskjan oft máluð í bleikum lit sem gaf tilfinningu fyrir varnarleysi hennar, jafnvel toguð og teygð einsog Schiele meðhöndlaði hana. (Þó samlíkingin við Schiele nái tæplega lengra því Jón með- höndlar manneskjuna jafnan af nreiri samúð en Schiele). Myndirnar voru ekki flóknar, yfirleitt ein mannskepna, kannski dýr og síðan órætt rými eða ófyllt tóm sem manneskjan var á óskýrðan hátt stað- sett í. Manneskja klemmd milli hyldýpis og himins einsog Nietzsche orðaði það.6 Þessi manneskja sem enginn veit hvaðan kemur eða hvar hún er og þaðan af síður hversvegna, er einsog tekin beint útúr vangaveltum Kierkegaard um hvað hann sé að gera í þessum óskiljanlega heimi, hent hingað inn án þess að minnast þess að hafa nokkurn tímann beðið um að koma hingað. Það er draumkenndur blær yfir þessum myndum og einn gagnrýnandinn hafði fyrirsögnina á gagnrýni sinni „Hömlu- „Þessari stefnu fylgir hræðilegt frelsi, maðurinn er fullkomlega frjáls til að gera það sem hann vill og það sem hann velur að gera öðlast þá merkingu fyrir þær sakir einar að hann valdi að gera það en ekki annað." SAGNIR 33
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Sagnir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.