Sagnir - 01.06.1997, Page 37

listaverki, þannig virðist Jón á þessum
tima sjá heiminn. Hann virðist finna
manninum von í samrunanum, en síðar
finnur hann manninum von með öðrum
hætti sem fjallað verður um síðar. Angist
mannsins kemur Jón til skila með marg-
víslegum hætti. Ekki einasta má finna frá-
sögu angistarinnar með kynningu pers-
onanna heldur einnig í formunum sem
eru frekar þung og ógnandi, þrengja að
mannverunum.12 Litavalið undirstrikar
angistina enn betur, það eru dumbir tón-
ar; svartir, bláir, hvítir og síðan varnarlaus
manneskjan oft í bleikum eða hvítum lit.
Jón hættir um miðjan níunda áratuginn
að nefna málverkin sín sem undirstrikaði
að hann var að fast við sammannlegt fyr-
irbrigði sem ekki var einskorðað við sér-
tækt atvik eða tiltekna manneskju. En
þessi stefna var honum ekki fullnægjandi
og hann fer æ meir að koma trúarlegum
táknum í verkin. Honum nægði ekki að
samsama manninn veröldinni i kringum
stg, hann varð að finna von í einhverjum
handanheimi. Því þróaði hann verk sín
með þeim hætti að hann má með sanni
nefnast einn af betri trúarlegum málurum
Islands. Þar með sver hann sig í ætt við
kenningar Kierkegaards sem taldi listiðk-
un millistig, næst kæmi siðræna stigið, en
einlæg trúariðkun væri æðsta stigið í þró-
un mannsins.13
Maðurinn og tómið
Á sýningu semjón Axel opnaði í Gallerí
Borg 8.júní 1996 var umfjöllunarefnið
maðurinn og tómið. En í þessum verkum
fólst þó yfirleitt meiri von en í fyrri verk-
um Jóns. Vísanir til handanheims eða
„einhvers annars"
voru gegnum gang-
andi í myndununr
sem annars virtust
lýsa einsemd manns-
ins og frekar dökku
umhverfi hans. Á
mynd númer eitt t.d.
sést mannvera í
dökkgrænu um-
hverfi.Jón Axel hef-
ur sjálfur sagt að lita-
val bakgrunns hans hafi persónulega
merkingu, en fýrir áhorfanda sem ekki er
Jón Axel virkar það tóm sem umlykur
þessa manneskju þrúgandi. Það er þykkt
og virðist hver liturinn hafa verið settur
ofan á annan.
Við fyrstu sýn er það einmanakennd
sem hann virðist vera að túlka, en við
nánari skoðun er sá einmanaleiki ekki al-
gjör. Þarna eru einnig þrir diskar á sveimi
sem visa til nálægðar mannvera. Því diska
notar maðurinn þegar hann matast og
fyrst diskarnir eru þrír er von til þess að
aðrar mannverur séu i næsta nágrenni.14
Hreyfingu er einnig komið á framfæri í
diskunum og augum mannverunnar sem
horfir skoðandi, ekki laus við ótta, til
vinstri. Mannveran sem er nakin einsog
oftast i myndum Jóns Axels og hokin í
baki, einsog þreytt af byrðum þessa lífs,
vekur ekki ótta-
eða samúðartilfmn-
ingu hjá áhorfand-
anum.
Það er ekki að-
eins vegna tilfinn-
ingar fýrir nærveru
inanneskja heldur
vegna glugga sem
opnar til birtunnar,
sem er fyrir ofan
manneskjuna og
veitir þeirri tilfinningu til áhorfandans að
enn sé von. Handanheimur ljóss og yls
býr í tóminu. Einnig er ótrúlegt að tala
diskanna, þrír, sé dlviljun, það vísar til þess
votts að fjölgyðistrú sem býr í kristninni
þegar talað er unr heilaga þrenningu.
Þannig að við fyrstu sýn virðist myndin
þung, en veitir í raun birtu og von í brjóst
þess áhorfanda sem staldrar lengur við en
nokkrar sekúndur. Það er síðan vanga-
veltnanna virði að velta fyrir sér þeim
diski sem er fýrir ofan manneskjuna og er
að hálfu leyd í glugganum og að hálfu í
tóminu sem umlykur annað i myndinni.
Getur verið að í þessari ábendingu um
manneskjur og staðsetning mannverunnar
að hálfu í handanheiminum vísi til þess
að það sé einmitt í gegnum aðrar mann-
eskjur sem möguleiki á því að komast í
handanheiminn sé? Leiðin til björgunar
sé ekki að hverfa inní sjálfan sig, heldur
opna sig inní annan einstakling?15
Á mynd númer þijú er aftur um mann-
eskju að ræða sem liggur lárétt á mynd-
inni enda er þetta augljóslega kvenmaður.
Hún virðist ekki frekar en margar aðrar
manneskjur í myndum Jóns hafa nokkurn
fastan grunn dl að standa á, heldur svífur
um í tóminu. Bakgrunnurinn er mjög
dökkur, þykkur blár litur einsog í myrku
himinhvolfinu. Manneskjan hefur samt
engan óttasvip heldur horfir með föstu
augnaráði til vinstri við sig, en augndllidð
er upp á við í myndinni, einsog kona sem
veit hvað hún vill og veit hvernig hún
ætlar að ná fram vilja sínum. Sem er í
ákveðnu ósamræmi við umhverfi mynd-
arinnar og staðsetningu konunnar í lausu
lofti í tóminu, en einmitt þannig virkar
hin vinnandi manneskja í samfélagi okkar
sem veit hvað hún vill þó sá vilji og at-
hafnirnar til að ná honum fram virðist til-
liiils, 1996 (iiiyud 4), olía á striga, 177x200 sin. íþessari inyndJónsAxels virðist liaini vcra að JJalla inn
as< þcssara Iveggja manneskja, sem univajðar cru hlýrrigulri birtu, sem cr bakgrtninur myiidariimar.
„Mannveran sem er nakin
einsog oftast í myndum
Jóns Axels og hokin í baki,
einsog þreytt af byrðum
þessa lífs, vekur ekki ótta-
eða samúðartilfinningu hjá
áhorfandanum."
SAGNIR 35