Sagnir - 01.06.1997, Page 72

Sagnir - 01.06.1997, Page 72
ósamhljóða innbyrðis.14 Mæður virðast þó hafa gefið brjóst í einn til þrjá daga efdr því sem samtímaheimildir segja.15 Þær mæður hafa því gefið börnunum hið besta, fýrstu mjólkina sem auðugust er af bætiefnunr og mótefnum hvers konar. Samkvæmt því sem áður hefur verið sagt um brjóstagjöf, er trúlegt að mjólkur- magnið hafi minnkað smátt og smátt og móðirin gripið til kúamjólkur nreð brjóstagjöfinni. Sjúkdómar hafa og getað valdið og þá eru önnur úrræði sjálfgefin. Hins vegar gáfu fátækustu konurnar í verbúðum á Snæfellsnesi brjóst í um það Ung stúlka í peysufótum. Peysuföt draga nafn sitt af treyjunni,peysunni, sem upprunalega varpijónuð. Enginn vafi leikur á því að klœðnaður kvenna liafi verið óhentugur og mikill sýkingavaldur. bil mánaðartíma, enda kúamjólkinni ekki til að dreifa. Heimildir segja að þegar móðurmjólkina þraut, hafi nágrannar hlaupið undir bagga og gefið konunum mjólkurdreitil handa börnunum.16 bessi heimild styður að konurnar hafi ekki haft næga mjólk nema í takmarkaðan tíma, auk þess er hún dæmi um samhjálp og skilning manna á erfiðleikum konunn- ar við barnaeldið. Samkvæmt heim- ild frá þvi um alda- mótin 1800, voru mæður hættar að gefa brjóst og ljósmóð- irin tók barnið til sín fyrstu vikuna, vænt- anlega til að hvíla móðurina. En heimild- in segir: „Fáar konur leggja börn sín á brjóst, og ef þær gera það, þá ekki fyrr en það er orðið vikugamalt."17 Samkvæmt því sem að framan hefur verið sagt hafa flestar mæður legið í rúminu, reifaðar um brjóstin, með hendur bundnar með síð- um, heita grautarbakstra og takandi inn búkhreinsandi meðöl til að stöðva mjólk- urmyndun og eyða bólgum. Þær örfáu sem gátu gefið brjóst eftir vikuaðskilnað við barnið hafa verið sannkallaðar ofur- mæður. Þessi heimild verður ekki skilin á nokkurn veg nema mjólkurmyndun móður hafi verið í lágmarki. Óholl mjólk Sú skoðun þekkist víða um lönd að móð- urmjólkin geti verið barninu óholl undir vissum kringumstæðum og hún virðist eiga sér djúpar rætur. Einnig þekktist al- mennt brjósteldisleysi í Evrópu og eru ýmsar bábiljur taldar tengjast þeim sið, s.s. að móðurmjólkin væri eitruð fyrst i stað eftir fæðingu.1" A Islandi virtust þessar skoðanir einnig vera til staðar og um miðja öldina var fullyrt að kúamjólkin væri barninu hollari. Af orðum þeirra fulltrúa skynsemisstefnunnar sem reyndu að leiðbeina mæðrum á seinni hluta átj- ándu aldar, má ráða að móðurmjólkin hafi verið talin betri en þó ekki skilyrðis- laust. I fræðsluritinu Atla má lesa: ... þegar kona er skapvargur og ofsafull i sinnisins hræringum, hverjar helst sem eru, þá er mjólk hennar óholl, helst strax eftir hverja skorpu. Sé hún þung- lynd og fúllynd eður hafi hún nokkurn erfðasjúkleik, jafnvel þó að hann gjöri ekki ennþá vart við sig, þá skyldi slík kona aldrei gefa barni bijóst ...19 Jón Pétursson, læknir, segir um 1774: „Langt er frá því að ég ráði nokkurri móðir, sem sjálf ekki lifir af sæmilega góðum og hollum mati, ellegar er ekki að öllu leyti heilbrigð, að leggja börn sín á brjóst.“211 I þýddu riti árið 1799 er sagt að að- eins þær mæður sem fullnægi eftir- farandi skilyrðum eigi að hafa börn á bijósti: ... þær sem eru blóðríkar og heilsu- góðar, hafa góðar vörtur og nóga mjólk, en þar að auki geðgóðar, glað- lyndar, hafa nóg viðurværi, lítið erfiði, gott atlæti, og ekki misst kjark af of- mikillri barneign né brjóstmylkingu, því allt kemur niður á börnunum, ef öðruvísi er.21 Ef þessum skilyrðum var ekki fullnægt, varð mjólkin óholl börnunum. Sjá má af þessum orðum að það var andlegt og lík- amlegt ástand móður sem réði mestu um mjólkurgjöfina. Konum átjándu aldar var því lögð mikil ábyrgð á herðar og í fæstum tilfellum fullnægðu þær þessum skilyrðum. Ovíst er hvernig þessi skoðun urn óhollu mjólkina hefur komist á og ekki verða heldur gefin svör hér. En ljóst er að þekkingu á líkamsstarfsemi konunnar var mjög ábótavant og margt af því, sem í dag nefnast bábiljur, má rekja til þess. Fróðlegt er að lesa hugmyndir Jónasar Jónassen landlæknis, þegar hann ræðir um tíðir kvenna. Landlæknir segir: A fyrri dögum höfðu menn mjög rangar hugmyndir um þennan blóð- missi; flestir hjeldu að tíðablóðið væri til þess að hreinsa burt úr líkamanum ýmisleg skaðleg efni („hreinsun"). Litlu síðar bætir landlæknir við: Það kemur stöku sinnum fýrir, að tíða- blóðið kemur einnig úr öðrum stað ... t.a.m. úr lungunum, nefmu, maganum, úr gömlum sárum, út um geirvörtuna; „Samkvæmt því sem að framan hefur verið sagt hafa flestar mæður legið í rúminu, reifaðar um brjóstin, með hendur bundnar með síðum, heita grautarbakstra og tak- andi inn búkhreinsandi með- ul til að stöðva mjólkurmynd- un og eyða bólgum." 70 SAGNIR
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Sagnir

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.