Sagnir - 01.06.1997, Síða 72

Sagnir - 01.06.1997, Síða 72
ósamhljóða innbyrðis.14 Mæður virðast þó hafa gefið brjóst í einn til þrjá daga efdr því sem samtímaheimildir segja.15 Þær mæður hafa því gefið börnunum hið besta, fýrstu mjólkina sem auðugust er af bætiefnunr og mótefnum hvers konar. Samkvæmt því sem áður hefur verið sagt um brjóstagjöf, er trúlegt að mjólkur- magnið hafi minnkað smátt og smátt og móðirin gripið til kúamjólkur nreð brjóstagjöfinni. Sjúkdómar hafa og getað valdið og þá eru önnur úrræði sjálfgefin. Hins vegar gáfu fátækustu konurnar í verbúðum á Snæfellsnesi brjóst í um það Ung stúlka í peysufótum. Peysuföt draga nafn sitt af treyjunni,peysunni, sem upprunalega varpijónuð. Enginn vafi leikur á því að klœðnaður kvenna liafi verið óhentugur og mikill sýkingavaldur. bil mánaðartíma, enda kúamjólkinni ekki til að dreifa. Heimildir segja að þegar móðurmjólkina þraut, hafi nágrannar hlaupið undir bagga og gefið konunum mjólkurdreitil handa börnunum.16 bessi heimild styður að konurnar hafi ekki haft næga mjólk nema í takmarkaðan tíma, auk þess er hún dæmi um samhjálp og skilning manna á erfiðleikum konunn- ar við barnaeldið. Samkvæmt heim- ild frá þvi um alda- mótin 1800, voru mæður hættar að gefa brjóst og ljósmóð- irin tók barnið til sín fyrstu vikuna, vænt- anlega til að hvíla móðurina. En heimild- in segir: „Fáar konur leggja börn sín á brjóst, og ef þær gera það, þá ekki fyrr en það er orðið vikugamalt."17 Samkvæmt því sem að framan hefur verið sagt hafa flestar mæður legið í rúminu, reifaðar um brjóstin, með hendur bundnar með síð- um, heita grautarbakstra og takandi inn búkhreinsandi meðöl til að stöðva mjólk- urmyndun og eyða bólgum. Þær örfáu sem gátu gefið brjóst eftir vikuaðskilnað við barnið hafa verið sannkallaðar ofur- mæður. Þessi heimild verður ekki skilin á nokkurn veg nema mjólkurmyndun móður hafi verið í lágmarki. Óholl mjólk Sú skoðun þekkist víða um lönd að móð- urmjólkin geti verið barninu óholl undir vissum kringumstæðum og hún virðist eiga sér djúpar rætur. Einnig þekktist al- mennt brjósteldisleysi í Evrópu og eru ýmsar bábiljur taldar tengjast þeim sið, s.s. að móðurmjólkin væri eitruð fyrst i stað eftir fæðingu.1" A Islandi virtust þessar skoðanir einnig vera til staðar og um miðja öldina var fullyrt að kúamjólkin væri barninu hollari. Af orðum þeirra fulltrúa skynsemisstefnunnar sem reyndu að leiðbeina mæðrum á seinni hluta átj- ándu aldar, má ráða að móðurmjólkin hafi verið talin betri en þó ekki skilyrðis- laust. I fræðsluritinu Atla má lesa: ... þegar kona er skapvargur og ofsafull i sinnisins hræringum, hverjar helst sem eru, þá er mjólk hennar óholl, helst strax eftir hverja skorpu. Sé hún þung- lynd og fúllynd eður hafi hún nokkurn erfðasjúkleik, jafnvel þó að hann gjöri ekki ennþá vart við sig, þá skyldi slík kona aldrei gefa barni bijóst ...19 Jón Pétursson, læknir, segir um 1774: „Langt er frá því að ég ráði nokkurri móðir, sem sjálf ekki lifir af sæmilega góðum og hollum mati, ellegar er ekki að öllu leyti heilbrigð, að leggja börn sín á brjóst.“211 I þýddu riti árið 1799 er sagt að að- eins þær mæður sem fullnægi eftir- farandi skilyrðum eigi að hafa börn á bijósti: ... þær sem eru blóðríkar og heilsu- góðar, hafa góðar vörtur og nóga mjólk, en þar að auki geðgóðar, glað- lyndar, hafa nóg viðurværi, lítið erfiði, gott atlæti, og ekki misst kjark af of- mikillri barneign né brjóstmylkingu, því allt kemur niður á börnunum, ef öðruvísi er.21 Ef þessum skilyrðum var ekki fullnægt, varð mjólkin óholl börnunum. Sjá má af þessum orðum að það var andlegt og lík- amlegt ástand móður sem réði mestu um mjólkurgjöfina. Konum átjándu aldar var því lögð mikil ábyrgð á herðar og í fæstum tilfellum fullnægðu þær þessum skilyrðum. Ovíst er hvernig þessi skoðun urn óhollu mjólkina hefur komist á og ekki verða heldur gefin svör hér. En ljóst er að þekkingu á líkamsstarfsemi konunnar var mjög ábótavant og margt af því, sem í dag nefnast bábiljur, má rekja til þess. Fróðlegt er að lesa hugmyndir Jónasar Jónassen landlæknis, þegar hann ræðir um tíðir kvenna. Landlæknir segir: A fyrri dögum höfðu menn mjög rangar hugmyndir um þennan blóð- missi; flestir hjeldu að tíðablóðið væri til þess að hreinsa burt úr líkamanum ýmisleg skaðleg efni („hreinsun"). Litlu síðar bætir landlæknir við: Það kemur stöku sinnum fýrir, að tíða- blóðið kemur einnig úr öðrum stað ... t.a.m. úr lungunum, nefmu, maganum, úr gömlum sárum, út um geirvörtuna; „Samkvæmt því sem að framan hefur verið sagt hafa flestar mæður legið í rúminu, reifaðar um brjóstin, með hendur bundnar með síðum, heita grautarbakstra og tak- andi inn búkhreinsandi með- ul til að stöðva mjólkurmynd- un og eyða bólgum." 70 SAGNIR
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132

x

Sagnir

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.