Sagnir - 01.06.1997, Side 83

Sagnir - 01.06.1997, Side 83
Ofangreindar hugleiðingar eru byggðar á heldur ótraustum grunni. Einkum vegna þess að ekki er fullvíst hvaða smit- ferjur gátu varðveitt smitið. Þó hefur ver- ið bent á að á Islandi hafi nokkuð örugg- lega lifað smitferjur sem gátu komið af stað kýlapestarfaröldrum við tilteknar að- stæður. Þar ber fyrsta að nefna manna- flóna sem er sennilega til þess líklegust eins og Oeding hefur þegar bent á. Ekki er samt hægt að útiloka að nagdýraflærnar N. fasciatus og C. a. agyrtes hafi ekki einnig getað skipt máli. Og hugsanlega einnig mannalýs (Pediculus spp.). Einnig mætti í þessu sambandi nefna önnur blóðsjúgandi kvikindi sem hugsanlega gætu hafa borið pestarsmit úr dýrum í menn þótt ekki hafi fundist um það heimildir. Blóðsjúg- andi áttfætlumaurar eru til dæmis í dag algengir á íslenskum nagdýrum og veggjalýs (Cimex lectularius) lifðu til Músajló (C. a. agyrtes). skamms tíma í híbýlum manna og sugu þar blóð, bæði úr mönnum og dýrum. Hvort þessar tegundir gátu skipt ein- hverju nráli sem smitferjur á Islandi er óþekkt. Erfitt getur reynst að upplýsa hvort hagamýs og húsamýs á Islandi smit- uðust afpestinni. Aftur á móti er talið úti- lokað að rottur hafi gegnt einhverju hlut- verki í faraldsfræði pestarinnar innan- lands. Niðurstaða þessarar samantektar verður því sú að verulegar líkur séu á því að pestarfaraldrarnir á Islandi á 15. öld hafi getað gengið bæði sem lungnapest og kýlapest. Raunar bendir hin langa við- dvöl beggja faraldranna í landinu (17 og 19 mánuðir) til að sú hafi verið raunin. Fjölmargir möguleikar eru fyrir hendi á því hvernig smitið gat borist til landsins árin 1402 og 1494 og þar gátu allt aðrar smitferjur komið við sögu en þær sem gegndu hlutverki innanlands. Nagdýra- og flóafana Bretlandseyja er til dæmis tals- vert auðugri en sú íslenska. Líklega var mikilvægasti munurinn þó fólginn í því að þar lifðu og þaðan gátu komið svartrottur með mun auðugri flóafánu en hér lifði eða gat þrifist. En nrannaflóin ein og sér gat einnig borið smitið til landsins ein og óstudd. Tilvísanir 1 Beaver, P.C., R.C.Jung og E.W. Cupp, Clitiical Parasitology. 9. útgáfa (Philadelphia, 1984).- Olsen, P. E, „Sylvatic (Wild Rodent) Plague.“ Infectious Diseases ofWild Animals. J. W. Davis, L. H. Karstad og D. O.Trainer ritstýrðu (Ames, 1970). 2 Gratz, N. G., „Rodents as Carriers of Diseases.“ Rodetit Pests andTlieir Control. A. P. Buckle og R. H. Smith ritstýrðu (Cambridge, 1994). 3 Fleas. Vector Control Series.World Health Organization (Genf, 1985). 4 Fleas.Vector Control Series. 5 Olsen, „Sylvatic (Wild Rodent) Plague.“ 6 Jón Steffensen, Menning og meinsemdir. Ritgcrðasafn utn mótunarsögu íslcnskrar þjóðar og baráttu hennar við hungur og sóttir (Reykjavík, 1975). 7 Jón Steffensen, Mcnning og meinsemdir. ^ Jón Steffensen, Menning og meinsemdir. 9 Oeding, P., „Pest pá Island i det 15. árhundre.“ Tidsskrift for den Norske Lagcforetnng CVIII (1988), bls. 3196-3201. 10 Arni Friðriksson, Mannœtur. Helztu sníkjudýr mannsins (Reykjavík, 1933).- Geir Gígja, Mcindýr i húsum oggróðri og varnirgcgn þeitn (Reykjavík, 1944). 11 Jón Steffensen, Menning og meinsemir. — Haraldur Briem, „Plágurnar frá sjónarhóli faraldsfræðinnar.“ Sagnir 18 (1997).- Siguijón Jónsson, Sóttarfar og sjúkdótnar 1400-1800 (Reykjavík, 1944). 12 Beaver,Jung og Cupp, Clinical Parasitology.- Cheng.T.C., General Parasitology (An útgáfustaðar, 1974). - Gratz, N. G. og A. W. A. Brovvn, Fleas - Biology and Control. World Health Organization Series (Genf, 1983).— Olsen, „Sylvatic (Wild Rodent) Plague.“ 13 Gratz og Brown, „Fleas - Biology and Control.“ 14 Beaver,Jung og Cupp, Clinical Parasitology. - Cheng, General Parasitology. - Gratz og Brovvn, Fleas — Biology and Control. — Olsen, „Sylvatic (Wild Rodent) Plague. 15jón Steffensen, Mcnning og meitisemdir. 16 Þorkell Jóhannesson, „Plágan mikla 1402-1404.“ Skírnir CII (1928). 17 Benedictow, O.J., Plaguc in tlie Late Medieval Nordic Countries. Epidetniological Studies (Ósló, 1992).- Gunnar Karlsson, „Plague Without Rats:The Case of Fifteenth- Century Iceland.“ Journal of Medicval History XXII:3 (1996).- Gunnar Karlsson, .,Um fræðilegan hernað og plágurnar miklu.“ Saga XXXV (1997).- Gunnar Karlsson og Helgi Skúli Kjartansson, „Plágurnar miklu á Islandi.“ Saga XXXII (1994).-Jón Ólafur ísberg, „Sóttir og samfelag.“ Saga XXIV (1996).- Oeding, „Pest pá Island i det 15. árhundre.“ l^ Gratz, „Rodents as Carriers of Diseases.“ 19 Gratz, „Rodents as Carriers of Diseases.44 — Fiennes, R. N., Zoonosis and the Origins and Ecology of Human Diseases (Án útgáfustaðar, 1978). 20 Beaver,Jung og Cupp, Clinical Parasitology. - Eidson, M.,J. P.Thilsted og O.J. R-öllag, „Clinical, Clinicopathologic, and Pathologic Features of Plague in Cats: 119 cases (1977-1988).“ Journal of tlte American Veterinary Medicinc Association CIC (1991).- Gratz, „Rodents as Carriers of Diseases.“ Eidson.Thilsted og Rollag, Clinical, Clinicopathologic. “ 22 Karl Skírnisson, „Nagdýr á íslandi.“ Villt islensk spetidýr. Páll Hersteinsson og Gutt- orniur Sigbjarnarson ritstýrðu (Reykjavík, 1993). 23 Fiennes, Zoonosis and thc Origins. - Wheeler, C. M. og J. R. Douglas, „Sylvatic Plague Studies.The Determination ofVector Efficiency.“ Journal of Infcctous Diseases LXXVIII (1945). 24 Gratz, „Rodents as Carriers of Diseases." 25 Karl Skírnisson, „Nagdýr á Islandi." 26 Karl Skírnisson, „Nagdýr á Islandi.“ 27 Gratz og Brovvn, Fleas - Biology and Control. 28 Noble, E. R., G. A. Noble, G. A. Schad og A.J. Maclnnes, Parastiology. The Biology of Anitnal Parasites. 6. útgáfa (Philadelphia og London, 1989). 29 Gratz og Brown, Fleas - Biology and Control. - Wheeler og Douglas., „Sylvatic Plague Studies.“ 30 Beaver.Jung og Cupp, Clinical Parasitology. - Olsen, „Sylvatic (Wild Rodent) Plague.“ 31 Gratz og Brown, Fleas - Biology and Control. - Olsen, „Sylvatic (Wild Rodent) Plague." 32 Karl Skírnisson, „Islenska flóafanan. Pöddur.“ Ráðstefna Líffræðifélags íslands 28.-29. október 1995. Útdráttur, bls. 12. 33 Karl Skírnisson og Sigurður H. Richter, „Óværa á köttum." Dýralæknaritið 1992.- Sigurður H. Richter, Karl Skírnisson og Matthías Eydal, „Sníkjudýr í og á innflutt- um hundum og köttum.“ Dýralæknaritið 1993. 34 Geir Gígja, Meindýr í liúsutn oggróðri. 35 Oeding, „Pest pá Island i det 15. árhundre.“ 36 Mohr. N., Forsog til en islandsk Naturhistoric (Kaupmannahöfn, 1786). 37 Henriksen, K. L., „Siphonaptera.“ The Zoology oflceland 111:47 (1939). 38 Gratz og Brovvn, Fleas - Biology and Control. - Beaver, Jung og Cupp, Clitiical Parasitology. 39 Bengtson, S.A., G. Brinc-Lindroth, L. Lundquist, A. Nilsson og S. Rundgren, „Ect- oparasites on Small Mammals in Iceland: Origin and Population Characteristics of a Species-Poor Insular Community.“ Holarctic Ecology IX. - Karl Skírnisson, óbirt gögn. 40 Henriksen, „Siphonaptera.“ - Sigurður H. Richter, „Bit á mönnum af völdum staraflóar, rottuflóar og rottumaurs." Læknablaðið LXIII (1977). 41 Henriksen, „Siphonaptera.“ - Sigurður H. Richter, „Bit á mönnum af völdum staraflóar, rottuflóar og rottumaurs.“ 42 Beaver,Jung og Cupp, Clinical Parasitology. - Gratz og Brown, Fleas - Biology and Control. -Wheeler og Douglas, „Sylvatic Plague Studies.“ 43 Gratz og Brown, Fleas - Biology and Control. 44 Lupton, P. og U.Wykes, „The Field Mice of Iceland.“ Journal ofAnitnal EcologyVU (1938). - Bengtson, Brinc-Lindroth, Lundquist, Nilsson og Rundgren, „Ectop- arasites on Small Mammals in Iceland.“ - Henriksen, „Siphonaptera.“ - Karl Skírnisson, óbirt gögn. 45 Olsen, „Sylvatic (Wild Rodent) Plague.“ 46 Olsen, „Sylvatic (Wild Rodent) Plague.“ 47 Bengtson, Brinc-Lindroth, Lundquist, Nilsson og Rundgren, „Ectoparasites on Small Mammals in Iceland.“ - Lupton ogWykes, „The Field Mice of Iceland." - Sigurður H. Richter, „Bit á mönnum af völdum staraflóar.44 SAGNIR 81
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Sagnir

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.