Sagnir - 01.06.1997, Síða 83

Sagnir - 01.06.1997, Síða 83
Ofangreindar hugleiðingar eru byggðar á heldur ótraustum grunni. Einkum vegna þess að ekki er fullvíst hvaða smit- ferjur gátu varðveitt smitið. Þó hefur ver- ið bent á að á Islandi hafi nokkuð örugg- lega lifað smitferjur sem gátu komið af stað kýlapestarfaröldrum við tilteknar að- stæður. Þar ber fyrsta að nefna manna- flóna sem er sennilega til þess líklegust eins og Oeding hefur þegar bent á. Ekki er samt hægt að útiloka að nagdýraflærnar N. fasciatus og C. a. agyrtes hafi ekki einnig getað skipt máli. Og hugsanlega einnig mannalýs (Pediculus spp.). Einnig mætti í þessu sambandi nefna önnur blóðsjúgandi kvikindi sem hugsanlega gætu hafa borið pestarsmit úr dýrum í menn þótt ekki hafi fundist um það heimildir. Blóðsjúg- andi áttfætlumaurar eru til dæmis í dag algengir á íslenskum nagdýrum og veggjalýs (Cimex lectularius) lifðu til Músajló (C. a. agyrtes). skamms tíma í híbýlum manna og sugu þar blóð, bæði úr mönnum og dýrum. Hvort þessar tegundir gátu skipt ein- hverju nráli sem smitferjur á Islandi er óþekkt. Erfitt getur reynst að upplýsa hvort hagamýs og húsamýs á Islandi smit- uðust afpestinni. Aftur á móti er talið úti- lokað að rottur hafi gegnt einhverju hlut- verki í faraldsfræði pestarinnar innan- lands. Niðurstaða þessarar samantektar verður því sú að verulegar líkur séu á því að pestarfaraldrarnir á Islandi á 15. öld hafi getað gengið bæði sem lungnapest og kýlapest. Raunar bendir hin langa við- dvöl beggja faraldranna í landinu (17 og 19 mánuðir) til að sú hafi verið raunin. Fjölmargir möguleikar eru fyrir hendi á því hvernig smitið gat borist til landsins árin 1402 og 1494 og þar gátu allt aðrar smitferjur komið við sögu en þær sem gegndu hlutverki innanlands. Nagdýra- og flóafana Bretlandseyja er til dæmis tals- vert auðugri en sú íslenska. Líklega var mikilvægasti munurinn þó fólginn í því að þar lifðu og þaðan gátu komið svartrottur með mun auðugri flóafánu en hér lifði eða gat þrifist. En nrannaflóin ein og sér gat einnig borið smitið til landsins ein og óstudd. Tilvísanir 1 Beaver, P.C., R.C.Jung og E.W. Cupp, Clitiical Parasitology. 9. útgáfa (Philadelphia, 1984).- Olsen, P. E, „Sylvatic (Wild Rodent) Plague.“ Infectious Diseases ofWild Animals. J. W. Davis, L. H. Karstad og D. O.Trainer ritstýrðu (Ames, 1970). 2 Gratz, N. G., „Rodents as Carriers of Diseases.“ Rodetit Pests andTlieir Control. A. P. Buckle og R. H. Smith ritstýrðu (Cambridge, 1994). 3 Fleas. Vector Control Series.World Health Organization (Genf, 1985). 4 Fleas.Vector Control Series. 5 Olsen, „Sylvatic (Wild Rodent) Plague.“ 6 Jón Steffensen, Menning og meinsemdir. Ritgcrðasafn utn mótunarsögu íslcnskrar þjóðar og baráttu hennar við hungur og sóttir (Reykjavík, 1975). 7 Jón Steffensen, Mcnning og meinsemdir. ^ Jón Steffensen, Menning og meinsemdir. 9 Oeding, P., „Pest pá Island i det 15. árhundre.“ Tidsskrift for den Norske Lagcforetnng CVIII (1988), bls. 3196-3201. 10 Arni Friðriksson, Mannœtur. Helztu sníkjudýr mannsins (Reykjavík, 1933).- Geir Gígja, Mcindýr i húsum oggróðri og varnirgcgn þeitn (Reykjavík, 1944). 11 Jón Steffensen, Menning og meinsemir. — Haraldur Briem, „Plágurnar frá sjónarhóli faraldsfræðinnar.“ Sagnir 18 (1997).- Siguijón Jónsson, Sóttarfar og sjúkdótnar 1400-1800 (Reykjavík, 1944). 12 Beaver,Jung og Cupp, Clinical Parasitology.- Cheng.T.C., General Parasitology (An útgáfustaðar, 1974). - Gratz, N. G. og A. W. A. Brovvn, Fleas - Biology and Control. World Health Organization Series (Genf, 1983).— Olsen, „Sylvatic (Wild Rodent) Plague.“ 13 Gratz og Brown, „Fleas - Biology and Control.“ 14 Beaver,Jung og Cupp, Clinical Parasitology. - Cheng, General Parasitology. - Gratz og Brovvn, Fleas — Biology and Control. — Olsen, „Sylvatic (Wild Rodent) Plague. 15jón Steffensen, Mcnning og meitisemdir. 16 Þorkell Jóhannesson, „Plágan mikla 1402-1404.“ Skírnir CII (1928). 17 Benedictow, O.J., Plaguc in tlie Late Medieval Nordic Countries. Epidetniological Studies (Ósló, 1992).- Gunnar Karlsson, „Plague Without Rats:The Case of Fifteenth- Century Iceland.“ Journal of Medicval History XXII:3 (1996).- Gunnar Karlsson, .,Um fræðilegan hernað og plágurnar miklu.“ Saga XXXV (1997).- Gunnar Karlsson og Helgi Skúli Kjartansson, „Plágurnar miklu á Islandi.“ Saga XXXII (1994).-Jón Ólafur ísberg, „Sóttir og samfelag.“ Saga XXIV (1996).- Oeding, „Pest pá Island i det 15. árhundre.“ l^ Gratz, „Rodents as Carriers of Diseases.“ 19 Gratz, „Rodents as Carriers of Diseases.44 — Fiennes, R. N., Zoonosis and the Origins and Ecology of Human Diseases (Án útgáfustaðar, 1978). 20 Beaver,Jung og Cupp, Clinical Parasitology. - Eidson, M.,J. P.Thilsted og O.J. R-öllag, „Clinical, Clinicopathologic, and Pathologic Features of Plague in Cats: 119 cases (1977-1988).“ Journal of tlte American Veterinary Medicinc Association CIC (1991).- Gratz, „Rodents as Carriers of Diseases.“ Eidson.Thilsted og Rollag, Clinical, Clinicopathologic. “ 22 Karl Skírnisson, „Nagdýr á íslandi.“ Villt islensk spetidýr. Páll Hersteinsson og Gutt- orniur Sigbjarnarson ritstýrðu (Reykjavík, 1993). 23 Fiennes, Zoonosis and thc Origins. - Wheeler, C. M. og J. R. Douglas, „Sylvatic Plague Studies.The Determination ofVector Efficiency.“ Journal of Infcctous Diseases LXXVIII (1945). 24 Gratz, „Rodents as Carriers of Diseases." 25 Karl Skírnisson, „Nagdýr á Islandi." 26 Karl Skírnisson, „Nagdýr á Islandi.“ 27 Gratz og Brovvn, Fleas - Biology and Control. 28 Noble, E. R., G. A. Noble, G. A. Schad og A.J. Maclnnes, Parastiology. The Biology of Anitnal Parasites. 6. útgáfa (Philadelphia og London, 1989). 29 Gratz og Brown, Fleas - Biology and Control. - Wheeler og Douglas., „Sylvatic Plague Studies.“ 30 Beaver.Jung og Cupp, Clinical Parasitology. - Olsen, „Sylvatic (Wild Rodent) Plague.“ 31 Gratz og Brown, Fleas - Biology and Control. - Olsen, „Sylvatic (Wild Rodent) Plague." 32 Karl Skírnisson, „Islenska flóafanan. Pöddur.“ Ráðstefna Líffræðifélags íslands 28.-29. október 1995. Útdráttur, bls. 12. 33 Karl Skírnisson og Sigurður H. Richter, „Óværa á köttum." Dýralæknaritið 1992.- Sigurður H. Richter, Karl Skírnisson og Matthías Eydal, „Sníkjudýr í og á innflutt- um hundum og köttum.“ Dýralæknaritið 1993. 34 Geir Gígja, Meindýr í liúsutn oggróðri. 35 Oeding, „Pest pá Island i det 15. árhundre.“ 36 Mohr. N., Forsog til en islandsk Naturhistoric (Kaupmannahöfn, 1786). 37 Henriksen, K. L., „Siphonaptera.“ The Zoology oflceland 111:47 (1939). 38 Gratz og Brovvn, Fleas - Biology and Control. - Beaver, Jung og Cupp, Clitiical Parasitology. 39 Bengtson, S.A., G. Brinc-Lindroth, L. Lundquist, A. Nilsson og S. Rundgren, „Ect- oparasites on Small Mammals in Iceland: Origin and Population Characteristics of a Species-Poor Insular Community.“ Holarctic Ecology IX. - Karl Skírnisson, óbirt gögn. 40 Henriksen, „Siphonaptera.“ - Sigurður H. Richter, „Bit á mönnum af völdum staraflóar, rottuflóar og rottumaurs." Læknablaðið LXIII (1977). 41 Henriksen, „Siphonaptera.“ - Sigurður H. Richter, „Bit á mönnum af völdum staraflóar, rottuflóar og rottumaurs.“ 42 Beaver,Jung og Cupp, Clinical Parasitology. - Gratz og Brown, Fleas - Biology and Control. -Wheeler og Douglas, „Sylvatic Plague Studies.“ 43 Gratz og Brown, Fleas - Biology and Control. 44 Lupton, P. og U.Wykes, „The Field Mice of Iceland.“ Journal ofAnitnal EcologyVU (1938). - Bengtson, Brinc-Lindroth, Lundquist, Nilsson og Rundgren, „Ectop- arasites on Small Mammals in Iceland.“ - Henriksen, „Siphonaptera.“ - Karl Skírnisson, óbirt gögn. 45 Olsen, „Sylvatic (Wild Rodent) Plague.“ 46 Olsen, „Sylvatic (Wild Rodent) Plague.“ 47 Bengtson, Brinc-Lindroth, Lundquist, Nilsson og Rundgren, „Ectoparasites on Small Mammals in Iceland.“ - Lupton ogWykes, „The Field Mice of Iceland." - Sigurður H. Richter, „Bit á mönnum af völdum staraflóar.44 SAGNIR 81
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132

x

Sagnir

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.