Sagnir - 01.06.1997, Page 83

Sagnir - 01.06.1997, Page 83
Ofangreindar hugleiðingar eru byggðar á heldur ótraustum grunni. Einkum vegna þess að ekki er fullvíst hvaða smit- ferjur gátu varðveitt smitið. Þó hefur ver- ið bent á að á Islandi hafi nokkuð örugg- lega lifað smitferjur sem gátu komið af stað kýlapestarfaröldrum við tilteknar að- stæður. Þar ber fyrsta að nefna manna- flóna sem er sennilega til þess líklegust eins og Oeding hefur þegar bent á. Ekki er samt hægt að útiloka að nagdýraflærnar N. fasciatus og C. a. agyrtes hafi ekki einnig getað skipt máli. Og hugsanlega einnig mannalýs (Pediculus spp.). Einnig mætti í þessu sambandi nefna önnur blóðsjúgandi kvikindi sem hugsanlega gætu hafa borið pestarsmit úr dýrum í menn þótt ekki hafi fundist um það heimildir. Blóðsjúg- andi áttfætlumaurar eru til dæmis í dag algengir á íslenskum nagdýrum og veggjalýs (Cimex lectularius) lifðu til Músajló (C. a. agyrtes). skamms tíma í híbýlum manna og sugu þar blóð, bæði úr mönnum og dýrum. Hvort þessar tegundir gátu skipt ein- hverju nráli sem smitferjur á Islandi er óþekkt. Erfitt getur reynst að upplýsa hvort hagamýs og húsamýs á Islandi smit- uðust afpestinni. Aftur á móti er talið úti- lokað að rottur hafi gegnt einhverju hlut- verki í faraldsfræði pestarinnar innan- lands. Niðurstaða þessarar samantektar verður því sú að verulegar líkur séu á því að pestarfaraldrarnir á Islandi á 15. öld hafi getað gengið bæði sem lungnapest og kýlapest. Raunar bendir hin langa við- dvöl beggja faraldranna í landinu (17 og 19 mánuðir) til að sú hafi verið raunin. Fjölmargir möguleikar eru fyrir hendi á því hvernig smitið gat borist til landsins árin 1402 og 1494 og þar gátu allt aðrar smitferjur komið við sögu en þær sem gegndu hlutverki innanlands. Nagdýra- og flóafana Bretlandseyja er til dæmis tals- vert auðugri en sú íslenska. Líklega var mikilvægasti munurinn þó fólginn í því að þar lifðu og þaðan gátu komið svartrottur með mun auðugri flóafánu en hér lifði eða gat þrifist. En nrannaflóin ein og sér gat einnig borið smitið til landsins ein og óstudd. Tilvísanir 1 Beaver, P.C., R.C.Jung og E.W. Cupp, Clitiical Parasitology. 9. útgáfa (Philadelphia, 1984).- Olsen, P. E, „Sylvatic (Wild Rodent) Plague.“ Infectious Diseases ofWild Animals. J. W. Davis, L. H. Karstad og D. O.Trainer ritstýrðu (Ames, 1970). 2 Gratz, N. G., „Rodents as Carriers of Diseases.“ Rodetit Pests andTlieir Control. A. P. Buckle og R. H. Smith ritstýrðu (Cambridge, 1994). 3 Fleas. Vector Control Series.World Health Organization (Genf, 1985). 4 Fleas.Vector Control Series. 5 Olsen, „Sylvatic (Wild Rodent) Plague.“ 6 Jón Steffensen, Menning og meinsemdir. Ritgcrðasafn utn mótunarsögu íslcnskrar þjóðar og baráttu hennar við hungur og sóttir (Reykjavík, 1975). 7 Jón Steffensen, Mcnning og meinsemdir. ^ Jón Steffensen, Menning og meinsemdir. 9 Oeding, P., „Pest pá Island i det 15. árhundre.“ Tidsskrift for den Norske Lagcforetnng CVIII (1988), bls. 3196-3201. 10 Arni Friðriksson, Mannœtur. Helztu sníkjudýr mannsins (Reykjavík, 1933).- Geir Gígja, Mcindýr i húsum oggróðri og varnirgcgn þeitn (Reykjavík, 1944). 11 Jón Steffensen, Menning og meinsemir. — Haraldur Briem, „Plágurnar frá sjónarhóli faraldsfræðinnar.“ Sagnir 18 (1997).- Siguijón Jónsson, Sóttarfar og sjúkdótnar 1400-1800 (Reykjavík, 1944). 12 Beaver,Jung og Cupp, Clinical Parasitology.- Cheng.T.C., General Parasitology (An útgáfustaðar, 1974). - Gratz, N. G. og A. W. A. Brovvn, Fleas - Biology and Control. World Health Organization Series (Genf, 1983).— Olsen, „Sylvatic (Wild Rodent) Plague.“ 13 Gratz og Brown, „Fleas - Biology and Control.“ 14 Beaver,Jung og Cupp, Clinical Parasitology. - Cheng, General Parasitology. - Gratz og Brovvn, Fleas — Biology and Control. — Olsen, „Sylvatic (Wild Rodent) Plague. 15jón Steffensen, Mcnning og meitisemdir. 16 Þorkell Jóhannesson, „Plágan mikla 1402-1404.“ Skírnir CII (1928). 17 Benedictow, O.J., Plaguc in tlie Late Medieval Nordic Countries. Epidetniological Studies (Ósló, 1992).- Gunnar Karlsson, „Plague Without Rats:The Case of Fifteenth- Century Iceland.“ Journal of Medicval History XXII:3 (1996).- Gunnar Karlsson, .,Um fræðilegan hernað og plágurnar miklu.“ Saga XXXV (1997).- Gunnar Karlsson og Helgi Skúli Kjartansson, „Plágurnar miklu á Islandi.“ Saga XXXII (1994).-Jón Ólafur ísberg, „Sóttir og samfelag.“ Saga XXIV (1996).- Oeding, „Pest pá Island i det 15. árhundre.“ l^ Gratz, „Rodents as Carriers of Diseases.“ 19 Gratz, „Rodents as Carriers of Diseases.44 — Fiennes, R. N., Zoonosis and the Origins and Ecology of Human Diseases (Án útgáfustaðar, 1978). 20 Beaver,Jung og Cupp, Clinical Parasitology. - Eidson, M.,J. P.Thilsted og O.J. R-öllag, „Clinical, Clinicopathologic, and Pathologic Features of Plague in Cats: 119 cases (1977-1988).“ Journal of tlte American Veterinary Medicinc Association CIC (1991).- Gratz, „Rodents as Carriers of Diseases.“ Eidson.Thilsted og Rollag, Clinical, Clinicopathologic. “ 22 Karl Skírnisson, „Nagdýr á íslandi.“ Villt islensk spetidýr. Páll Hersteinsson og Gutt- orniur Sigbjarnarson ritstýrðu (Reykjavík, 1993). 23 Fiennes, Zoonosis and thc Origins. - Wheeler, C. M. og J. R. Douglas, „Sylvatic Plague Studies.The Determination ofVector Efficiency.“ Journal of Infcctous Diseases LXXVIII (1945). 24 Gratz, „Rodents as Carriers of Diseases." 25 Karl Skírnisson, „Nagdýr á Islandi." 26 Karl Skírnisson, „Nagdýr á Islandi.“ 27 Gratz og Brovvn, Fleas - Biology and Control. 28 Noble, E. R., G. A. Noble, G. A. Schad og A.J. Maclnnes, Parastiology. The Biology of Anitnal Parasites. 6. útgáfa (Philadelphia og London, 1989). 29 Gratz og Brown, Fleas - Biology and Control. - Wheeler og Douglas., „Sylvatic Plague Studies.“ 30 Beaver.Jung og Cupp, Clinical Parasitology. - Olsen, „Sylvatic (Wild Rodent) Plague.“ 31 Gratz og Brown, Fleas - Biology and Control. - Olsen, „Sylvatic (Wild Rodent) Plague." 32 Karl Skírnisson, „Islenska flóafanan. Pöddur.“ Ráðstefna Líffræðifélags íslands 28.-29. október 1995. Útdráttur, bls. 12. 33 Karl Skírnisson og Sigurður H. Richter, „Óværa á köttum." Dýralæknaritið 1992.- Sigurður H. Richter, Karl Skírnisson og Matthías Eydal, „Sníkjudýr í og á innflutt- um hundum og köttum.“ Dýralæknaritið 1993. 34 Geir Gígja, Meindýr í liúsutn oggróðri. 35 Oeding, „Pest pá Island i det 15. árhundre.“ 36 Mohr. N., Forsog til en islandsk Naturhistoric (Kaupmannahöfn, 1786). 37 Henriksen, K. L., „Siphonaptera.“ The Zoology oflceland 111:47 (1939). 38 Gratz og Brovvn, Fleas - Biology and Control. - Beaver, Jung og Cupp, Clitiical Parasitology. 39 Bengtson, S.A., G. Brinc-Lindroth, L. Lundquist, A. Nilsson og S. Rundgren, „Ect- oparasites on Small Mammals in Iceland: Origin and Population Characteristics of a Species-Poor Insular Community.“ Holarctic Ecology IX. - Karl Skírnisson, óbirt gögn. 40 Henriksen, „Siphonaptera.“ - Sigurður H. Richter, „Bit á mönnum af völdum staraflóar, rottuflóar og rottumaurs." Læknablaðið LXIII (1977). 41 Henriksen, „Siphonaptera.“ - Sigurður H. Richter, „Bit á mönnum af völdum staraflóar, rottuflóar og rottumaurs.“ 42 Beaver,Jung og Cupp, Clinical Parasitology. - Gratz og Brown, Fleas - Biology and Control. -Wheeler og Douglas, „Sylvatic Plague Studies.“ 43 Gratz og Brown, Fleas - Biology and Control. 44 Lupton, P. og U.Wykes, „The Field Mice of Iceland.“ Journal ofAnitnal EcologyVU (1938). - Bengtson, Brinc-Lindroth, Lundquist, Nilsson og Rundgren, „Ectop- arasites on Small Mammals in Iceland.“ - Henriksen, „Siphonaptera.“ - Karl Skírnisson, óbirt gögn. 45 Olsen, „Sylvatic (Wild Rodent) Plague.“ 46 Olsen, „Sylvatic (Wild Rodent) Plague.“ 47 Bengtson, Brinc-Lindroth, Lundquist, Nilsson og Rundgren, „Ectoparasites on Small Mammals in Iceland.“ - Lupton ogWykes, „The Field Mice of Iceland." - Sigurður H. Richter, „Bit á mönnum af völdum staraflóar.44 SAGNIR 81
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Sagnir

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.