Sagnir - 01.06.1997, Page 94

Sagnir - 01.06.1997, Page 94
SVARTIDAUÐI Á ÍSLANDI - Plágurnar 1402 og 1495 öðrum annál um atburði fyrir 1394 en eftir það byggir hann á öðrum gögnurn og hann er næsta rýr um fyrstu þrjá ára- tugi 15. aldar. Þriðja annálaheimildin sem hefur verið notuð, er afskrift afVatnsfjarðarannál elsta með hendi Sigurðar Jónssonar en nauð- synlegt er að gera nokkra grein fyrir til— urð hennar því hún er ónýt heimild. Björn á Skarðsá lauk við Skarðsárannáll árið 1639 en hann er að mestu uppskrift á Gottskálksannál auk skjala frá Hólum og „munnlegri frásögn fróðra manna.“ Jón Arason prestur í Vatnsfirði var einn þeirra sem skrifuðu annálinn upp og bætti um betur og er annáll hans nefndur Vatnsfjarðarannáll elsti (Lbs. 347 4to). Auk þessa eru til nreð hendi Jóns Arasonar tólf annálagreinar (AM 702 4to) sem fjalla um árin 1395—1407.’Af annál sérajóns tók skrifari hans, Sigurður Jónsson, afskrift (Lbs. 157 4to) og hún er nokkuð frá- brugðin fyrirmyndinni einkum varðandi nokkur atriði um aldainótin 1400 en þau eru nær samhljóða annálagreinunum í AM 702 4to. I þessum annálagreinum og „Er yfirleitt hægt að reikna út eða áætla af einhverju viti út frá fyrirliggjandi heimildum hve margirféllu í plágunni hér á landi í upp- hafi 15. aldar?" afskrift Sigurðar Jónssonar koma fram upplýsingar um mannfall og endalok plágunnar sem fræðimenn hafa notað. Spurningin er hvaðan eru annálagrein- arnar i AM 702 4to?Var íVatnsfirði göm- ul heimild um þessa atburði sem nú er glötuð eins og Hannes Þorsteinsson og Jón Helgason halda fram? Ég er þess fullviss að annálagreinarnar eigi ættir að rekja til Nýja annáls og þá líklegast í gegnum millilið sem nefndist Annála harmonía eða afskriftum af henni. Gegn þessu stendur sú staðhæfing sem hefur verið margtuggin að annálahöfund- ar 17. aldar hafi ekki þekkt Nýja annál. Það er hins vegar bara staðhæfing en eng- in sönnun. Hér eru aðferðir þeirra Ein- björns og félaga að afvegaleiða menn. Um 1650 skrifaði séra Jón Erlendsson í Villingaholti upp Flateyjarannál, Skál- holtsannál hinn forna, Lögmannsannál og Nýja annál. Arni Magnússon nefndi af- kvæmið Annála harmoníu en hann eign- aðist eintak af því og tók til nákvæmrar rannsóknar siðla árs 1725. Eftir að hafa skrifað hjá sér minnisgreinar þá reif hann handritið í tætlur og það var að því verki loknu sem hann ritaði hin kunnu orð um errores sem vitnað var til í upphafi. Nú segir Arni Magnússon að Annála harmonían sé að mestu bein afskrift af Nýja annál eftir 1394 og skal það ekki rengt. Er því ljóst að ruglingur með ártöl, skortur á röklegu samhengi og tölurnar um fjölda lærðra manna sem lifðu af plág- una hefur orðið til í afskrift af Annála harmoníunni. Ljósasta dæmið um tengsl þessara handrita er að Einar Herjólfsson og Áli (Óli) Svarthöfðason eru þar nafn- greindir en hvergi annars staðar. I annála- greinunum og afskrift Sigurðar Jónssonar koma ekki fram neinar nýjar upplýsingar um gang sóttarinnar eða mannfall sem hægt er að treysta á. Að öllu samanlögðu er niðurstaðan sú að heimildagildi annála- greinanna er ekkert umfram það sem er í öðrum annálum og þær eru einungis til þess fallnar að valda ruglingi. Auk áðurnefndra annála eru það eink- um tvö heitbréf, annað frá Grenjaðar- stöðum gert um jólin 1402, og hitt gert í ársbyrjun 1403 á Munkaþverá, sem veita gagnlegar upplýsingar. Þegar þessar heimildir eru bornar sam- an má fá einhverja mynd af gangi sóttar- innar. Ártöl hafa víða riðlast verulega og einstakir atburðir færst milli ára þannig að röklegt samhengi hefur horfið. Niður- staðan er sú að plágan kemur um sumarið 1402 og fer víða urn land en hver út- breiðsla plágunar var og um mannfall er ekkert hægt að fullyrða. Þótt Nýi annáll sé nokkuð færður í stílinn og upplýsingar grautist til þá er hann sennilega áreiðan- legur varðandi meginatriðin. Nýi annáll og Gottskálksannáll eru ásamt fornbréfum 92 SAGNIR
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Sagnir

Subtitle:
Tímarit um söguleg efni
Publication Type:
Collection:
Gegnir:
ISSN:
0258-3755
Language:
Volumes:
31
Issues:
31
Registered Articles:
525
Published:
1980-present
Available till:
2016
Locations:
Editor:
Eggert Þór Bernharðsson (1980-1980)
Gunnar Þór Bjarnason (1980-1980)
Sigrún Ásta Jónsdóttir (1987-1987)
Theodóra Þ. Kristinsdóttir (1988-1989)
Valdimar F. Valdimarsson (1990-1990)
Þór Hjaltalín (1991-1991)
Ólafur Rastrick (1992-1992)
Sesselja Guðmunda Magnúsdóttir (1993-1993)
Þorgerður Hrönn Þorvaldsdóttir (1993-1993)
Eiríkur Páll Jörundsson (1994-1995)
Hrefna M. Karlsdóttir (1995-1995)
Skarphéðinn Guðmundsson (1996-1996)
Davíð Logi Sigurðsson (1996-1996)
Kristrún Halla Helgadóttir (1997-1997)
Viggó Ásgeirsson (1997-1997)
Pétur Hrafn Árnason (1998-1998)
Eggert Þór Aðalsteinsson (1999-1999)
Óli Kári Ólason (1999-1999)
Rósa Magnúsdóttir (1999-1999)
Benedikt Eyþórsson (2000-2000)
Karólína Stefánsdóttir (2000-2000)
Sif Sigmarsdóttir (2000-2000)
Þóra Fjeldsted (2003-2003)
Jón Sigurður Friðriksson (2003-2003)
Hrafnhildur Ragnarsdóttir (2003-2003)
Hannes Örn Hilmisson (2004-2004)
Jón Þór Pétursson (2004-2004)
Jón Skafti Gestsson (2005-2006)
Kristbjörn Helgi Björnsson (2005-2006)
Óli Njáll Ingólfsson (2005-2005)
Sigurlaugur Ingólfsson (2005-2005)
Andri Steinn Snæbjörnsson (2006-2006)
Hafdís Erla Hafsteinsdóttir (2007-2008)
Torfi Stefán Jónsson (2007-2007)
Anna Dröfn Ágústsdóttir (2008-2008)
Heiðrún Eva Konráðsdóttir (2008-2008)
Heiðar Lind Hansson (2009-2009)
Sölvi Karlsson (2009-2009)
Kristín Svava Tómasdóttir (2009-2009)
Bergsveinn Norðdahl (2013-2013)
Björn Reynir Halldórsson (2013-2013)
Markús Þ. Þórhallsson (2013-2016)
Þorsteinn Páll Leifsson (2013-2013)
Person responsible:
Sumarliði R. Ísleifsson (1984-1986)
Editorial board:
Eggert Þór Bernharðsson (1981-1984)
Auður Ólafsdóttir (1981-1981)
Jón Viðar Sigurðsson (1981-1981)
Sveinn Agnarsson (1981-1981)
Valdimar Unnar Valdimarsson (1981-1983)
Árni Zophoníasson (1982-1982)
Bjarni Guðmarsson (1982-1984)
Gísli Kristjánsson (1982-1983)
Gunnlaugur Sigfússon (1982-1982)
Halldór Bjarnason (1982-1984)
Sigurgeir Þorgrímsson (1982-1984)
Bjarni Harðarson (1983-1983)
Ingólfur Ásgeir Jóhannsson (1983-1983)
Ólafur Ásgeirsson (1983-1985)
Ragnheiður Mósesdóttir (1983-1985)
Agnes Siggerður Arnórsdóttir (1984-1985)
Eiríkur K. Björnsson (1985-1985)
Lára Ágústa Ólafsdóttir (1985-1987)
Ríkharður H. Friðriksson (1985-1985)
Sigríður Sigurðardóttir (1985-1985)
Keyword:
Description:
Undirtitill 1980-1983: Blað sagnfræðinema. Sagnfræðinemar við Háskóla Íslands. Sagnfræði.

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link to this issue: 1. tölublað (01.06.1997)
https://timarit.is/issue/367028

Link to this page: 92
https://timarit.is/page/5954683

Link to this article: Svartidauði, sóttir og fólksfjöldi.
https://timarit.is/gegnir/991005139759706886

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.

1. tölublað (01.06.1997)

Actions: