Sagnir - 01.06.1997, Page 119

Sagnir - 01.06.1997, Page 119
Hvað er gott við þetta? Það er áherslan sem kemur fram í orðalaginu.Venjulega er ætlast til gætni af fræðimönnum í orðavali, það er hluti af svonefndum fræðimannsstíl, menn reka hvern var- naglann eftir annan og gleyma þvi að stundum eru þeir alveg vissir í sinni sök og geta fullyrt um hluti. Þeir skrifa eftir sem áður í sama gætna stílnum sem er lit- laus og bragðdaufur. Jóni er þetta vel ljóst og þess vegna kveður hann að, af því að það er óhætt. Stíllinn verður líflegri og bragðmeiri. Aherslan kemur fram í orð- myndunum „skýrt“, „launkofa“, „ákafa", „sauðsvörtum", „kapps". Annað dæmi frá Jóni: „Um skoðun og menningu almenn- ings í upphafi 19. aldar verður að leita á náðir annarra heimilda, með gnótt af grandvarri heimildarýni“(8). Auðvitað erum við sagnfræðingar almennt grand- varir en við erum líka um leið ósköp al- varlegir og hátíðlegir og flestum er líklega tamt að orða þessa frumskyldu sagnfræð- inga öðru vísi, þunglamalega, alvarlega. Hér skoðar Jón aðferðir sagnfræðinnar með augum þeirra sem standa utan grein- arinnar en hafa áhuga á sagnfræði og finnst sagnfræð- ingar oft þurrir og alvarlegir í skrifum sínum. Þetta er kannski einkum hópurinn sein sagnfræðinemar vilja ná til og það er heillavænlegt að setja sig í spor hans. Byrjendum í sagnfræði hættir til að vera sífellt að benda á hversu gætnir þeir séu og slá alltof marga varnagla. Stundum er helst að skilja að þeir viti nánast ekkert um efnið og vaknar þá auðvitað sú spurning til hvers þeir séu að skrifa. 1 þessum árgangi fann ég, sem betur fer, hvergi dænii um þetta uppgerðarlítillæti sem er einn versti ljóðurinn á vondum fræðimannsstíl. Ekki skal ég fullyrða að Jón Jónsson sé betri höfundur en aðrir sem skrifa i ritið en því miður hafa margir af þeini sem eiga efni i þessu hefti ekki enn uppgötvað hvernig má setja líf í fræðilegan texta. Þetta veit Jón og gæti sennilega auðveld- lega gert enn betur. Eg fullyrði að þetta geta allir lært. Ritstjórar þyrftu að hafa vakandi auga á öllu slíku. Að fanga athygli Nú sér fólk ekki fyrirfram hvort texti er læsilegur; hvernig á að fa það til að byrja lesturinn? Atriði sem þykja vel til þess fallin að vekja áhuga eru góðar fyrirsagnir, bæði aðalfýrirsögn, eða heiti greinar, og millifyrirsagnir. Menn leggja töluvert upp úr þessu í umræddu hefti, hafa aðalfýrir- sögn og undirfýrirsögn, þar sem aðalfýrir- sögn er ætlað að vera gripandi og undir- fyrirsögn lýsandi. Grein Jóns heitir t.d., eins og fram er komið, „Draugur í skjala- safni biskups. Upplýsing og þjóðtrú i upphafi 19. aldar“ og er allvel heppnað heiti. Menn hafa hins vegar ekki lagt mikið í millifyrirsagnir i umræddu hefti, þær eru fýrst og fremst lýsandi, lýsa efifi. Sú aðferð er þó alþekkt að taka upp t.d. ummæli kunnra manna sem segja mikið um við- fangsefnið, eða kímileg ummæli eða skrýtið orðalag, eitthvað slíkt, í millifýrir- sagnir en þetta er vanrækt hér.Jón hefur þó aðeins brugðið fýrir sig að vekja for- vitni með framandlegu orðalagi þar sem stendur „Garpsdals Satans historian" í millifýrirsögn. I heftinu frá 1984 urðu millifyrir- sagnir oft stuðl- aðar eða ljóð- rænar sem sýndi nfiklu meiri við- leitni til að vanda þær og hafa þær vekj- andi eða aðlað- andi. Þetta er atriði sem rit- stjórar ættu að athuga betur. Bjarni Guð- marsson fann að þessari vanrækslu í um- sögn um 13. árgang Sagna. Inngangsorð eru afmörkuð sérstaklega, þau eiga að kynna efnið og þurfa að vekja áhuga í leiðinni. Nú bregður svo við að inngangsorð í heftinu eru almennt ekki vel heppnuð, ekki hnitmiðuð, ekki fagur- lega eða hressilega orðuð. Þau ætti þó að vanda öðru fremur og hér kemur til kasta ritnefndar. Einhvern tíma þótti þakkar- vert að menn skyldu gangast undir þann vanda að semja inngangsorð; núna þykir okkur þetta sjálfsagt sem minnir á að Sagnir eru metnaðarfullt blað. Annað atriði sem er notað til að fanga athygli og vekja áhuga eru svonefndir áhuganakar sem eru nýjung í Sögnum 17 og mér líst vel á. Þeir eru t.d. fastir liðir í Morgunblaðinu. Þar er tekinn upp kjarni þess sem menn eru að segja, beint út úr greinunt, eins og allir þekkja. Það ætti ekki að hafa sama sjónarmið í Sögnum, þær eru ekki samdar fýrir menn sem eru að flýta sér eins og dagblaðslesendur og þurfa að komast að kjarna málsins i hvelli. Heldur ætti að taka út eitthvað sem er forvitnilegt, t.d. spurningar höfundar, eða þá athyglisverð ummæli eða eitthvað framandlegt eða kímilegt til að vekja áhuga. I þessu er fólgin heilmikil vinna sem ég vænti að borgi sig, treysti samband kaupenda og aðstandenda ritsins. Þá eru það upphafsorðin. Sama sjónar- nfið ætti að gilda þar eins og í áhugavök- um, þau ættu að vekja forvitni eða áhuga. Þessu er öfugt farið í dagblöðum þar sem reynt er að segja sem rnest í inngangsorð- um og er þá miðað við að menn séu að flýta sér, þeir eru ekki dregnir á neinu og ekki beðið með svör. En menn eiga ekki að gleypa Sagnagreinar í sig eins og lýsi heldur njóta eins og koníaks. Því miður er það svo að upphafsorð eru nánast alveg vanrækt í þessu hefti í þeim skilningi að menn hafa ekki kostað kapps um að hafa þau grípandi eða vekj- andi. Hrefna Róbertsdóttir fann að þessu í umsögn sinni um 14. árgang. Margir af bestu höfundum Islendinga hafa einmitt lagt mikla áherslu á upphafsorð; það er varla tilviljun hversu margir þekkja upp- hafsorð í bókum Halldórs Laxness. Það eru til alls kyns ráð reyndra manna til að gera þetta vel enda fullvissa margra góðra höfunda að eftirleikurinn sé auðveldari, takist þeim að vekja áhuga með upphafs- orðum. Hinir reyndu höfundar sem eiga efni í Sögnunt 17, þau Eggert Þór Bern- harðsson ogVilborg Isleifsdóttir, skera sig nokkuð úr, byrja hressilega með því að vísa til stóratburða. Þarna er ég þá aðeins að tala um upphafsmálsgrein sem þyrfti að vera áhrifamikil að efni og orðfæri. Sigrún Sigurðardóttir er undantekning í Sögnunt 17 og gengur lengra í upphafi greinar sinnar af því að hún sviðsetur: „Arið er 1856. Olafur Hannesson John- sen stendur á hafnarbakkanum í Kaup- mannahöfn, reiðubúinn til þess að takast á við ...“ Þetta eru ær og kýr góðra höf- unda og lýsir innlifun i efnið sem er sagn- fræðingum svo nauðsynleg og þeir ættu sem oftast að leyfa öðrum að njóta með sér. Höfundar Sagna ættu að láta miklu oftar eftir sér að sviðsetja og ekki síður myndgera og ritstjórar að hvetja til þess en þó því aðeins að heimildir leyfi slikt. Mér finnst allt sem skal vera grípandi „Galdurinn er að fá fólk til að byrja að lesa og halda því síð- an við efnið, annars er útgáfa Sagna ekki vænleg. Aðstand- endur vilja ekki að menn segi við sjálfa sig, „Sagnir komnar enn og ég las ekki heftið í fyrra, best að segja þeim upp."" SAGNIR 117
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Sagnir

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.