Sagnir - 01.06.2004, Side 62

ÖRLAGASAGA
ÚR (SLENSKRIE
BÚSKAPARBASL BÆNDAALÞÝÐU
Forsenda þess að samfélagið samþykkti stofnun fjölskyldu var yf-
irráð yfir landi. Þar sem jarðnæði lá ekki á lausu á þessum tíma var
það algengt að foreldrar létu börnum sínum í té jarðarpart á landi
sínu þar sem hjónaefnin gátu hafið sinn fyrsta búskap undir hand-
arjaðri foreldra sinna. Þannig byrjaði búskapur þeirra Arnbjargar
og Jóns og auk þess bjuggu tvö systkini Arnbjargar á 17. og 18. ald-
ursári á bænum hjá þeim sem vinnufólk.18
Tæpu ári eftir brúðkaupið, þann 30. september, fæddist Jóni og
Arnbjörgu sonur sem var látinn heita Þórarinn í höfuðið á föður
Arnbjargar.19 Foreldrar Arnbjargar höfðu þá flutt á bæinn Morð-
tungu sem var í fárra kílómetra fjarlægð frá Breiðabólsstað. Þar bjó
systir Þórarins fyrir ásamt fjölskyldu sinni og aldraðri móður
þeirra. Þegar Arnbjörg var ófrísk af öðru barni þeirra hjóna fluttu
þau með son sinn Þórarinn, sem þá var á fyrsta ári, yfir á Morð-
tungu þar sem þau tóku við öðru býli sínu af föðursystur Arnbjarg-
ar.
Snemma árs 1797 fæddist annar sonur sem var gefið nafnið Eirík-
ur og ári síðar dóttir sem var látin heita Guðríður.20 Arnbjörg hefur
haft í nógu að snúast með þrjú smábörn á bænum, Þórarin rúmlega
tveggja ára, Eirík eins árs og Guðríði nýfædda.
LÍF í MYRKRI
Aðeins viku eftir fæðingu Guðríðar litlu dó Þórarinn úr misling-
um og skömmu síðar varð Arnbjörg blind. Systkini hennar og móð-
ir, sem bjuggu í næsta nágrenni, hafa eflaust aðstoðað hana með
börnin vegna fötlunarinnar. Ari síðar fæddist þeim hjónum annar
sonur sem hét Þórarinn en hann virðist hafa dáið ungur því í mann-
talinu 1801 eru hjónin aðeins sögð eiga tvö börn, Eirík og Guð-
ríði.21 Ungbarnadauði var mikill á íslandi á þessum tíma, hungur,
kuldi, smitsjúkdómar og almennur læknaskortur á landinu gerði
það að verkum að mörg börn dóu áður en þau komust af viðkvæm-
asta skeiðinu. Það er erfitt að setja sig í spor Arnbjargar sem á að-
eins fimm árum hafði eignast fjögur börn, misst tvö þeirra og þurft
að annast þau blind síðustu tvö árin.
Arið 1800 voru heimilisaðstæður á Morðtungu þær að systir Arn-
bjargar, Ingibjörg, 24 ára að aldri bjó á bænum og hefur verið henni
til aðstoðar við húsverkin og barnauppeldið. Eiríkur var þá aðeins
þriggja ára og Guðríður á öðru ári. Það hefur verið gríðarleg fötlun
á þessum tíma fyrir rnóður með smábörn að vera blind. Daglegt líf
hennar hefur einskorðast við inniveru í þröngum bæjarhúsunum
þar sem hún gat þreifað sig áfram eftir veggjum og húsmunum en í
víðáttunni utandyra var hún bjargarlaus. Daglegar skyldur hennar
við heimilið, matseld, þrifnaður og umönnun ósjálfbjarga ung-
barna takmarkaðist við einföldustu verkefnin en að mestu leyti
hefur hún verið háð aðstoð annarra.
Eyjólfur bróðir Arnbjargar flutti á Morðtungu með fjölskyldu
sinni og var þá orðið þríbýlt þar árið 1801.22 Sá félagsbúskapur stóð
þó ekki lengi því Jón og Arnbjörg fluttu í Hörgsdal þar sem Jón
hafði búið með fyrri konu sinni Margréti fyrir tíma Skaftárelda.
Sama ár og Jón og Arnbjörg flytja í Hörgsdal dó faðir Jóns, Eirfkur
Jónsson bóndi á Kárastöðum, þá 84 ára að aldri. Hugsanlega
áskotnaðist Jóni arfur eftir föður sinn því Hörgsdalur var mun
verðmætara býli en Morðtunga.23
NÝTT HEIMILI, NÝ RÁÐSKONA
Þótt hið nýja heimili fjölskyldunnar væri ekki langt frá Morð-
tungu, þar sem foreldrar og systkini Arnbjargar bjuggu, hefur
flutningurinn verið henni erfiður. Á Morðtungu hafði hún búið
áður en hún missti sjónina og þekkti því umhverfið þar ágætlega
bæði innan sem utandyra. Á nýja heimilinu var henni allt mjög
framandi og ætla má að í þeim erfiðleikum hafi fötlunin enn frekar
hindrað hana í að sinna daglegum skyldum.
Það sem kannski reyndist Arnbjörgu hvað erfiðast var að systir
íslensk alþýða á seinni hluta 19. aldar.
60 SAGNIR 24 ÁRGANGUR 04 HJÓNASKILNAÐUR Á FYRRI HLUTA 19