Nýtt Helgafell - 01.12.1956, Síða 27

EF SKRIFAÐAR HEFÐU VERIÐ DAGBÆKUR
171
mundi lifa mikið af sögum og atburðum,
og þá yrði meira gaman að lifa.
Hugsum okkur, að þetta hefði fundizt í
dagbók hreppstjórans í Suðursveit, segjum
12. septem 1798: „Suðaustan stórrigningu
gerði hér nokkru fyrir dagmál í gær og
hélzt þangað t;l milli nóns og miðaftans í
dag. Stærðar bjarg kom ofan úr klettunum
austan við Háaleiti og nam staðar vestast
í Kvennaskála, 14 faðma fyrir ofan götuna.
Kom milli hádegis og nóns í dag.”
Og þetta í dagbók prestsins í Sandfelli í
Öræfum, 19. mai 1503: „Hingað kom í dag
Þorsteinn Hallsson, bóndi á Kvískerjum.
Áttum samtal um Ærfjall. Sagði mórauða
forustuá, sem átt hefði Özur Amarson, bóndi
að Breiðá, hafa gengið úti í Ærfjalli veturna
1490 til 1494 og fætt tvö lömb á hverju vori,
en hefði alltaf verið einlembd þangað til.
Annað lambið, sem hún átti síðast í Ær-
fjalli, hefði verið þríhymdur hrútur, hvítur
með gráum dílum og fagurbláum dindli.
Þessi lömb hefðu öll orðið forkunnar vænar
kindur og með óvenjulega mikinn fjárbrúsk.
Enginn hefði skilið, hvemig lömbin komu
undir, því að fullvíst þótti, að ærin hefði
ekki komið saman við mennskra manna
hrút né annað mennskra manna fé þessa
vetur. Það er hald greindra manna, að hún
hafi haft huldufólkshrút. Eftir útigöngu henn-
ar fóm sumir að kalla fjallið Ærfjall. Hét
áður Nónfjall, því að á því kvað hafa verið
nónstaður frá Fjalli.
2. júní: Hitti í dag á Hnappavöllum Özur
Arnarson, bónda að Breiðá, glöggan mann
og skilagóðan og sagðan ófreskan. Spurði
hann um útigönguána. Sagði frá henni
eins og Þorsteinn Hallsson. Sjá 19. mai. Ærin
hefði verið kölluð Morsa. Eitt vor fyrir nokkr-
um ámm kvaðst Özur hafa gengið til kinda
vestur í Ærfjall eins og oftar. Þá hefði hann
séð fjórar ær á beit í brekku fyrir neðan
klett í fjallinu og með þeim þríhymdan hrút,
einkennilega spreklóttan á lit, allt afburða-
stórar og félegar skepnur. Hann sagðist
hafa gengið til þeirra, en þegar hann hefði
átt um 20 faðma að þeim, hefðu þær tekið
á rás og horfið inn í klettinn eða svo hefði
það verið fyrir sínum sjónum. Hann kvaðst
oft hafa séð heiman frá Breiðá skært ljós
brenna í þessum kletti, eftir að rökk var
orðið á kvöldin. Þetta ljós hefði líka séð
Ingunn fróða, þá er hún gekk frá Kvískerjum
að Breiðá eitt haustkvöld. Hún drukknaði
þremur dögum seinna í Jökulsá á Breiða-
merkursandi, þá á göngu yfir sandinn aust-
ur til Fellshverfis í Papbýli."
Það hefði verið fróðlegt að hafa svona
dagbækur frá fyrri öldum, í staðinn fyrir að
týna mestallri sögu sinni og eyða svo tíma
í endalausar flækjur og getgátur og öll
þessi „hér um bil", „gæti verið", „ef til vill”,
„kringum", ,nálægt", „ekki langt frá" o. s. frv.
o. s. frv. Þess háttar tal átti snemma illa við
mig. Ég vildi vita nákvæmlega hvenær og
hvar. En það var ekki hægt nema að skrifa
hjá sér og mæla.
Allir vissu, til dæmis, að Breiðá hafði
heitið bær á Breiðármörk. Það hefur áreið-
anlega verið mikil jörð, áður en landið komst
undir Noregskonung og veðrin tóku að
spillast, því að Flosi fékk Kára hana til ábúð-
ar, og hann hefði aldrei sett hann niður á
kotbýli, enda varð Breiðá síðar kirkjustaður.
En nú vissi enginn, hvar á Breiðármörk
Breiðá hefði staðið. Það hefði verið einhvers-
staðar í grennd við Breiðá eða ekki langt frá
Breiðá. En hvað ofarlega við Breiðá? Og
hvar rann Breiðá þá? Hefur hún alltaf runn-
ið í sama fervegi? Vötnin á Steinasandi