Félagsbréf - 01.01.1957, Síða 36

34
FÉLAGSBRÉF
Þá má ekki gleyma Edgar Allan Poe
(1809—1849), fyrsta ameríska rithöf-
undinum sem hafði alþjóðlega þýð-
ingu. Þessi sjúki
og tilfinninga-
næmi fagurkeri
reit meistaraleg-
ar smásögur, þeg-
ar honum tókst
bezt upp, tær
ljóð og skarpa
bókmenntagagn-
rýni. Hann er
jafnframt frægur
fyrir að hafa
Mark Twain. ”fundið UPP“
leynilögreglusög-
una. Poe hefur án efa haft víðtækari
álirif á heimsbókmenntirnar en flestir
bandarískir rithöfundar aðrir auk þess
íem hann hefur orðið eins konar tákn
ákveðinnar gerðar listamanna. Mark
Twain (1835-1910) var andstæða Poes,
hraustur kjarnakarl, sem lenti í alls kon-
ar ævintýrum. Hann var einn helzti mál-
snillingur bandarískra bókmennta og
fyrstur til að taka daglegt mál og mál-
lýzkur í þjónustu bókmenntanna. Beztu
verk lians, „Huckleberry Finn“ og „Tom
Sawyer“ hafa haft svo gertæk áhrif á
bandaríska skáldsagnagerð, að Heming-
way lét þau orð einu sinni falla, að
allar amerískar bókmenntir ættu rætur
sínar í Mark Twain. Þetta er að því
leyti rétt, að fyrirrennarar hans voru,
bæði í stíl og hugsunarhætti, fremur
evrópskir eða alþjóðlegir en beinlínis
amerískir. Mark Twain var mjög ójafn
rithöfundur, og sum verk hans eru
hreinasta rusl.
Hér hafa aðeins verið nefnd fjögur
stærstu nöfnin í bandarískum bókmennt-
um á síðustu öld. Við hlið þeirra mætti
nefna Emily Dickinson, en ljóð hennar
voru fyrst gefin út á þessari öld; Henry
W. Longfellow, sem var í hávegum
hafður á síðustu öld, en er nú lítið
lesinn; Nathaniel Hawthorne og Frank
Norris, sem háðir voru skáldsagnahöf-
undar. Á síðari árum eru verk Ilawth-
ornes aftur komin í tízku, og þá einkum
„The Scarlet Letter“.
*
ALDAHVÖRF
Segja má, að nútíminn í bandarísk-
um bókmenntum gangi í garð laust fyr-
ir síðustu aldamót með verkum Henry
James og Stephen Crane, þótt hitt sé
raunar rétt, að Melville, Whitman, Poe
og Twain hafi í ýmsu tilliti engu síður
verið „nútímahöfundar“ en börn síns
tíma. Verk þeirra eru sígild.
Henry James (1843—1916) var einn
„útlaganna“ í Evrópu, og verk hans
sverja sig fremur í ætt við brezkar en
bandarískar bók-
menntir, en eru
þó fyrst og
fremst „alþjóð-
Ieg“. Sögusvið
hans er að jafn-
aði æðri stéttir
mannfélagsins.
Hann lýsir af
miklu innsæi og
næstum þreyt-
andi natni til-
finningalífi sögu-
persóna sinna,
þróun þeirra og sambandi við umhverf-
ið. Hann er einn blæbrigðarikasti höf-
undur, sem um getur, og eftir því tor-
lesinn. Fáir höfundar hafa farið leiknari
höndum um siðferðisvandamál mannsins
Henry James.