Sveitarstjórnarmál - 01.10.1975, Blaðsíða 5

STEINÞÓR GESTSSON,
fv. oddviti Gnúpverjahrepps:
HLUTVERK HREPPAí
MENNINGARMÁLUM
Framsöguerindi á ráðstefnu um sveitarstjórnir og
menningarmál 6.—8. apríl 1975.
Um þessar mundir eru aðeins rúm 100 ár lið-
in síðan kjörnar lireppsnefndir komu fyrst til
starfa. Sá tími, sem starfsemi þeirra hefur mótazt
á, er tiltölulega skammur, sem skýrist af því, að
þess eru mörg dæmi, að afar núverandi sveitar-
stjórnarmannanna liafi átt sæti í fyrstu hrepps-
nefndum. Víða spannar starf sveitarstjórna aðeins
þrjár kynslóðir. Við upphaf sveitarstjórna voru
þjóðfélagsaðstæður allt aðrar en síðar urðu, og
má hiklaust fullyrða, að þörfin fyrir þá starfsemi,
sem nú er nauðsynlegt að inna félagslega af hendi
á sviði menningarmála, var þá hvorki þekkt né
nauðsynleg. Einhverjum kann ef til vill að jjykja
þessi staðhæfing mín vera vafasöm, og tek ég ekki
til þess, þótt þeim, sem yngri eru, verði það á að
vefengja hana. En eldri menn þekkja það menn-
ingarlíf, sem stundað var á fjölmörgum lieimil-
um í hverju sveitarfélagi.
Þjóðlífsbreytingin
um aldamótin
Flestir kannast af afspurn við kvöldvökurnar ís-
lenzku. Þar voru ekki einvörðungu lesnar sögur
og á þær hlustað, heldur voru þær einatt ræddar
að loknum lestri og krufðar til mergjar á eftir-
tektarverðan hátt, svo að bókmenntasmekkur
nianna mótaðist með víðsýnni hætti en margur
ætlar og ella mundi verið hafa.
Ljóðagerð var iðkuð víða af kappi, og leikur
fólks að vísum ýtti mjög undir fimleik þess við
vísnagerð og almennan málsmekk og jók orða-
forða þess.
Um tónlistina gegnir mestri furðu. í þeirri
listgrein var gjörsamlega skipt um tjáningarform
á heimilunum á fyrra helmingi þess tíma, sem
sveitarstjórnir liafa starfað.
Tvísöngur og rímnakveðskapur var iðkaður af
áhuga af öllum almenningi, og verður það tón-
listarform jafnan talið til hinnar merkustu frum-
gerðar íslenzkrar tónmenntar. En upp úr alda-
mótunum síðustu hélt liljóðfærið innreið sína á
heimilin og í kjölfar þeirra sönglög þess tíma,
fyrst erlend, en síðan í vaxandi mæli eftir inn-
lenda höfunda, og kom þá til hópsöngur með
raddskipun eftir fyrirmyndum sunnan úr álfu.
Margur ætlar, að á þessum árum hafi myndlist
ekki átt upp á pallborðið hjá okkur. Það er að
vísu rétt, að listformin voru fábreyttari en nú ger-
ist, en margs konar handíðir voru stundaðar með
frábærum árangri, og nægir í því sambandi að
SVEITARSTJÓRNARMÁL