Uppeldi og menntun - 01.01.2014, Page 84

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 23(1) 201484
viðHorf TiL náms
frístundastarf innan hefðbundins skóladags. Ísafjarðarbær hefur frá hausti 2013 boðið
upp á samþætt skóla- og frístundastarf fyrir börn í 1.–4. bekk (Margrét Halldórsdóttir,
2013). Hjá Reykjavíkurborg hefur þróunarverkefnið „Dagur barnsins“ verið starfrækt
frá árinu 2011. Það felst í samþættingu skóla- og frístundastarfs hjá fimm grunnskól-
um (Reykjavíkurborg, 2012). Mikilvægt er að beina sjónum að því sem gerist þegar
kennarar og frístundaleiðbeinendur taka höndum saman um að skapa börnum hvetj-
andi námsumhverfi sem sameinar formlegt og óformlegt nám.
Samþætting skóla og frístunda er vel þekkt í Svíþjóð þar sem aðalnámskrá grunn-
skóla tekur bæði til formlegs og óformlegs náms og líka til markmiða bæði skóla- og
frístundastarfs (Skolverket, 2011). Í Danmörku falla skóladagvistir einnig undir grunn-
skólalög, og því hafa Danir áralanga reynslu af samþættingu skóla- og frístundastarfs.
Sænskar og danskar rannsóknir sýna að slíkri samþættingu fylgja bæði kostir og gallar.
Kostirnir felast í því að hægt er að nýta bæði mannauð og húsnæði betur, í skólunum
skapast meiri þekking á félagslegu umhverfi barna og frístundaleiðbeinendur geta
einbeitt sér að samskiptum og tekist á við stríðni og einelti. Þá stuðlar samþætting
af þessum toga að mun markvissari þjónustu við börn og fjölskyldur þeirra, ekki síst
stuðningi við börn sem standa höllum fæti (Højholt, 2008). Einn helsti styrkur slíkrar
samþættingar felst í því, að mati Højholt (2004), að ólíkir faghópar vinni saman að
velferð og þroska barna.
Gallarnir við slíka samþættingu eru meðal annars þeir að ákveðin hætta er á því að
spenna skapist milli ólíkra áherslna í námi barna, þ.e. hins formlega náms – „skóla-
miðaðrar“ hugsunar – og hins óformlega náms –„frístundamiðaðrar“ hugsunar. Hér
hafa rannsóknir leitt í ljós að skólamiðuð hugsun um formlegt nám hefur tilhneigingu
til að ná yfirhöndinni (Calander, 2000; Stanek, 2012). Sú tilhneiging er sterk að líta svo
á að innan skólastofnana fari fyrst og fremst fram formlegt nám, þar sem fagmaður-
inn, kennarinn, er við stjórnvölinn og miðlar þekkingu til nemenda. Óformlegt nám,
sem byggist á meðvituðu eða ómeðvituðu vali og athöfnum einstaklingsins sjálfs, er
alla jafna talið tilheyra óbundnu æskulýðs- og tómstundastarfi, og því sem fer fram á
heimilum og í einkalífi fólks. Þessi tvískipting hugmynda okkar um nám endurspegl-
ast einnig í hlutverki ólíkra faghópa, kennara annars vegar og tómstundafræðinga
hins vegar.
HlUtVErK tóMstUnDa- Og félagsMálafrÆÐinga
Sú staðreynd að fáir fagmenntaðir tómstunda- og félagsmálafræðingar eru við störf í
grunnskólum landsins vekur áhyggjur. Tölur frá Hagstofu Íslands sýna að árið 2013
voru einungis átta stöðugildi „tómstundafulltrúa“ og „íþróttafulltrúa“ innan grunn-
skóla (Hagstofa Íslands, 2014). Þörf fyrir annað starfsfólk en kennara innan skólanna
hefur þó stóraukist: Þannig hefur stöðugildum skólaliða, stuðningsfulltrúa og „upp-
eldisfulltrúa“ innan grunnskóla fjölgað um 57,6 % á árunum 1998–2013, úr 812 í 1408
(Hagstofa Íslands, 2014). Stór hluti þessa hóps sinnir störfum á frístundaheimilum, en
virðist þó ekki búa yfir faglegri þekkingu á tómstundastarfi. Þessu þarf að breyta því
fagleg ígrundun og þróun á starfsháttum byggist á því að til staðar sé fagmenntaður