Uppeldi og menntun - 01.01.2014, Blaðsíða 21

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 23(1) 2014 21
HaLLa jÓnsDÓTTir
sýnir fram á að hugsun um starf eða starfshugsun sé ólík eftir kynferði. Hún byggir
niðurstöður sínar á rannsókn meðal rúmlega 900 grunnskólanemenda í 10. bekk.
Niðurstaða hennar er sú að áhuga- og tekjuskalar fari saman hjá drengjum en áhuga-
og virðingarskali hjá stúlkum, þ.e. að áhugi drengja á störfum sé tengdur launum en
hjá stúlkum sé það fremur spurning um virðingu samfélagsins. Varðandi starfsval
megi því greina skýran „kynjahabitus“ í anda Bourdieus. Þá hefur Guðbjörg einnig
fjallað um sýn ungmenna á grunnskólakennarastarfið sérstaklega í ljósi sömu rann-
sóknar (Guðbjörg Vilhjálmsdóttir, 2005). Þar kemur í ljós að drengjum finnst grunn-
skólakennarastarfið alls ekki eins virðingarvert og stúlkum, þeim finnst það síður
áhugavert, ábyrgðarminna, það sé kvenlegra og bjóði síður upp á samskipti. Hér hlýt-
ur að vera mikilvægt viðfangsefni til að takast á við á 21. öldinni þar sem jafnréttismál
eru mikilvæg réttindamál, og ljóst er að hér er verulega vikið frá jafnréttisstefnu þeirri
sem mörkuð er bæði í Háskóla Íslands og í íslensku samfélagi yfirleitt.
Kennaranemar töldu að kennarastarfið nyti ekki mikillar virðingar og það sama
kemur fram hjá þátttakendum annars staðar á Norðurlöndum, að Finnlandi undan-
skildu. Laun væru hlutfallslega lág miðað við lengd námsins. Það er því afar forvitni-
legt að skoða þær ástæður sem grunnskólakennaranemar hafa fyrir því að hefja fimm
ára nám, undirbúning undir starf sem þeir telja illa launað og að njóti ekki sanngjarnrar
virðingar.
Niðurstöður rannsóknarinnar benda til þess að íslensku kennaranemarnir, sem
rannsóknin náði til, velji sér ekki starf út frá stöðutákni og launum heldur gefa þeir
upp persónulegar ástæður fyrir vali sínu. Þeir töldu sig vera að mennta sig fyrir starf
sem væri mjög mikilvægt fyrir samfélagið, starf sem þeir töldu erfitt og að í því fælist
mikil ögrun. Einnig töldu þeir að þeim gæfist möguleiki á persónulegum þroska í
starfi og því fylgdi mikil tilbreyting, vinnutími væri sveigjanlegur og miklar siðferðis-
kröfur gerðar, sem fælust í því að þeir ættu að vera fyrirmyndir nemenda sinna.
Kennaranemarnir á Menntavísindasviði 2009 völdu nám sem fól í sér samvinnu fram
yfir samkeppni, hagnýtt nám, sem gæfi nokkuð góða möguleika á fjölbreyttum störf-
um en væri ekki mjög mikils metið. Kennaranemarnir töldu námið frekar þungt en
áhugavert og meirihlutinn taldi að náminu lyki ekki við útskrift. Framhaldsskólanem-
arnir í rannsókninni litu ekki á kennaranám og starf sem valkost fyrir sig. Laun væru
of lág. Starfið væri hins vegar mikilvægt.
Hér hefur einkum verið fjallað um niðurstöður sem snerta viðhorf framhaldsskóla-
nema og kennaranema til grunnskólakennaramenntunar. Nemarnir töldu að persónu-
leiki kennarans og viðhorf hans skiptu mestu máli í kennarastarfinu. Virðingarstaðan
og sú nauðsynlega sérfræðiþekking sem háskólinn einn átti að geta veitt hafa verið
helstu rökin fyrir flutningi annarra kennaramenntunarstofnana yfir í rannsóknar-
háskóla (Gyða Jóhannsdóttir, 2004). Háskólastigið eitt nægir augljóslega ekki; fleira
þarf að koma til svo að kennaramenntunin njóti fullrar virðingar og viðurkenningar.
Athygli vekja niðurstöður Westburys og félaga þess efnis að mjög sterkur rannsókna-
grunnur, sem hin finnska grunnskólakennaramenntun byggist á, sé ein af megin-
stoðum hennar og helsti styrkur og ein veigamesta ástæðan fyrir þeirri velgengni og
virðingu sem hún nýtur (Westbury, Hansén, Kansanen og Björkvist (2005).