Uppeldi og menntun - 01.01.2014, Blaðsíða 51

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 23(1) 2014 51
ragnHeiðUr karLsDÓTTir og ÞÓrarinn sTefánsson
mun á skriftargæðum og skriftarhraða hjá drengjum og stúlkum. Hvað varðar skrift-
argæði jókst munurinn, gefinn sem Cohens d, frá d = 0,5 í 1. bekk upp í d = 0,6 í 6. bekk
og hvað varðar skriftarhraða frá d = 0,5 í 1. bekk upp í d = 0,7 í 6. bekk.
Byrjunarskrift
Í mörgum löndum byggist skriftarkennsla á þeirri hugmynd að flókin form séu samsett
úr einfaldari formum sem beri að kenna fyrst (Clemens, 2000). Þess vegna hefur til
dæmis verið talið eðlilegt að kenna bókstafina fyrst án þess að tengja þá saman. Einnig
hefur verið leitast við að hafa lögun byrjunarbókstafa sem líkasta þeim prentbókstöf-
um sem notaðir eru við lestrarkennslu. Til þess að kanna hversu haldbærar þessar
forsendur fyrir skriftarkennslu eru gerði Ragnheiður Karlsdóttir (1985; 1996a; 1996b)
rannsóknir á áhrifum byrjunarskriftar á framfarir í skrift og lestri hjá norskum börn-
um. Í grófum dráttum voru niðurstöðurnar þær að enginn munur á framförum í skrift
fannst á milli barna sem notuðu prentskrift, ótengda skrifstafi eða tengda skrifstafi
sem byrjunarskrift í 1. bekk. Hins vegar hafði byrjunarskriftin áhrif á framfarir í lestri.
Meðaleinkunnir í lesskilningi og leshraða í lok 3. bekkjar voru um það bil 16% hærri
hjá þeim börnum sem notuðu prentskrift eða ótengda skrifstafi sem byrjunarskrift en
hjá þeim börnum sem notuðu tengda skrifstafi. Ekki skipti máli hvort bókstafaformin
í forskriftinni voru nákvæmlega eins og bókstafaformin í prentskriftinni sem notuð
var í lestrarkennslunni eða ekki. Þetta er í samræmi við þá ályktun, sem draga má af
kenningu Bakkers (1982) um skynjun, að stakir bókstafir styðji betur við byrjenda-
kennslu í lestri en bókstafir sem renna saman í eina heild tengdrar skriftar.
Tengd skrift
Til þess að kanna hvort forskriftarletur geti haft áhrif á framfarir í skrift bar Ragn-
heiður Karlsdóttir (1997) saman framfarir í skrift hjá börnum sem lærðu þær fjórar
mismunandi leturgerðir sem eru sýndar á mynd 1. Rannsóknin var þversniðsrann-
sókn á norskum og íslenskum börnum í 3.–6. bekk framkvæmd haustið 1990 þar sem
fjórir mismunandi hópar í hverjum bekk lærðu hver sína leturgerð, samtals 521 barn
í 16 hópum af svipaðri stærð. Umfang skriftarkennslu og kennsluaðferðir voru sam-
bærilegar í öllum hópunum. Niðurstöðurnar voru þær að íslenskum börnum sem
notuðu lykkjuskrift í útfærslu Guðmundar I. Guðjónssonar og grunnskriftina sem
nú er notuð sem forskrift á Íslandi fór að meðaltali meira fram hvað varðar skriftar-
gæði en norskum börnum sem notuðu einfaldaðar gerðir af leturgerðum sem líkjast
íslensku leturgerðunum. Hins vegar fór norsku börnunum að meðaltali meira fram
hvað varðaði skriftarhraða en íslensku börnunum. Þetta gæti skýrst af því að norsku
forskriftarletrin voru einfölduð með því að stytta háleggi og lágleggi í lykkjuskrift-
inni og með því að kringja hvössu hornin sem einkenna grunnskriftina og skyldar
leturgerðir. Munurinn á meðaleinkunnum í skriftargæðum og skriftarhraða á milli
leturgerðanna var hins vegar aldrei meiri en 10%. Það er því ekki hægt að fullyrða að
einhver ein af þessum fjórum leturgerðum hafi veruleg áhrif á framfarir hvað varðar
skriftargæði og skriftarhraða miðað við hinar.
Hins vegar sýndi það sig að leturgerðirnar voru misendingargóðar. Veikust fyrir
var grunnskriftin þar sem fram kom tilhneiging hjá börnunum til þess að kringja