Morgunblaðið - 16.03.2012, Qupperneq 16

SAMANTEKT
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Fyrirkomulagið á áttunda og öðrum
síðasta degi réttarhaldanna yfir Geir
H. Haarde fyrir Landsdómi var með
öðru sniði en við vitnaleiðslurnar. Í
stað vitnis stóð Sigríður J. Friðjóns-
dóttir, saksóknari Alþingi, í púlti fyrir
miðju gólfi andspænis dómnum. Við
hlið púltsins var lítið borð með skjöl-
um og gögnum sem saksóknari greip
til við málflutninginn sem tók þrjár
klukkustundir með stundarfjórð-
ungshléi. Sigríður gekk inn í salinn
með tösku sem var læst, að því er
virtist með talnalás, og stóð hann á
sér þegar ræða hennar átti að hefjast.
Jók það á spennuna í salnum.
Við málflutninginn vitnaði Sigríður
í fjölda funda, fundar- og álitsgerða á
tímabilinu frá febrúar 2008 og fram í
október sama ár. Áttu þau að sýna
fram á stórfellda vanrækslu hins
ákærða, Geirs H. Haarde, sem for-
sætisráðherra í ríkisstjórn Sjálfstæð-
isflokksins og Samfylkingar, and-
spænis þeirri vá sem fjármálakerfið
stóð frammi fyrir 2008.
Vísar til ráðherraábyrgðar
Tveimur ákæruatriðum af sex var
vísað frá og áður en Sigríður tók að
rökstyðja einstaka ákæruliði leitaðist
hún við að sýna fram á að Geir hefði
mátt vera ljóst að fjármálakerfinu
væri mikil hætta búin.
„Málið er byggt á því að á hinum
ákærða hvíli afhafnaskylda … en að
hann hafi látið farast fyrir að grípa til
hennar,“ sagði Sigríður og bætti því
við að „fráleitt væri að álykta sem
svo“ að hinn ákærði hefði á einhvern
hátt getað „afstýrt hruninu“. Málið
snerist fremur um að farist hefði fyrir
hjá Geir að „afstýra tjónshættu“ eins
og það var orðað. Tiltók Sigríður síð-
an menntun Geirs sem hagfræðings,
störf hans hjá Seðlabanka Íslands og
reynslu af því að gegna embætti
fjármálaráðherra sem rök fyrir því að
hann hefði verið í stakk búinn til að
greina hættumerkin á árinu 2008.
„Við reifun á sakarefnum í fyrsta
kafla er nauðsynlegt að fara yfir
hættumerkin sem blöstu við ákærða
á tímabilinu … Kannski má líkja því
við það að þegar peran er að [gefa
sig] í stefnuljósinu hamast hún sem
aldrei fyrr … Staðan var svona að
mati sækjanda og í upphafi verður
farið yfir þetta og reynt að gera grein
fyrir athöfnum og athafnaleysi
ákærða á tímabilinu,“ sagði Sigríður.
Vitnar í umsögn Seðlabankans
Vitnaði hún svo til þeirrar hættu
sem Davíð Oddsson, fyrrverandi
seðlabankastjóri, sagði að hefði verið
uppi í bankakerfinu þegar svokölluð
„mínikrísa“ gekk yfir 2006 og hvernig
það hefði verið mat Halldórs Ás-
grímssonar, þáverandi forsætisráð-
herra, einn góðan laugardag að sú
hætta vofði fyrir að bankarnir hryndu
á mánudegi. Hún hljóp svo á milli ára
og nefndi hvernig það hefði verið
stöðumat Seðlabanka Íslands 15. nóv-
ember 2007 „að þá væri íslenska fjár-
málakerfinu meiri hætta búin en 2005
og 2006, þar með talið vegna örð-
ugrar lánsfjármögnunar“. Í sama
mánuði hefði matsfyrirtækið Stand-
ard & Poor’s lækkað lánshæfismat ís-
lenska ríkisins.
Um líkt leyti hefði tekið að bera á
neikvæðri umræðu um íslenska fjár-
málakerfið sem orðið hefði tilefni
þess að Seðlabankinn tók saman svo-
nefndan „Ljótan lista“ síðla í janúar
2008 yfir hið neikvæða umtal vikuna á
undan. Í kjölfarið hefði Tryggvi Páls-
son, fyrrv. framkvæmdastjóri fjár-
málasviðs Seðlabanka Íslands, lýst
því yfir í þröngum hópi að gera þyrfti
Seðlabankann „sjókláran“ ef allt færi
á versta veg í bankakerfinu.
Lánshæfismatið á krossgötum
Hinn 25. janúar hefðu samtök fjár-
málafyrirtækja ritað forsætisráð-
herra bréf um lausafjárvanda á fjár-
málamörkuðum og matsfyrirtækið
Moody’s gefið það út þrem dögum
síðar að lánshæfismat Íslands væri á
krossgötum. Fundað hefði verið um
það innan stjórnkerfisins að herða
þyrfti lausafjárkröfur bankanna og
Seðlabankinn tekið saman skjal undir
fyrirsögninni „Hryllingsmynd“ með
vísan til mögulegrar óheillaþróunar í
bankakerfinu. Engu að síður hefði
hinn ákærði flutt ræðu á Alþingi 29.
janúar þar sem inntakið var að það
væri engin sérstök hætta á ferðum.
Hinn 4. febrúar hefði Geir fengið bréf
í hendur þar sem því var lýst hvernig
kjör íslensku bankanna hefðu gjör-
breyst. Hinn 7. febrúar hefði Ingi-
björg Sólrún Gíslasdóttir, þáverandi
utanríkisráðherra og formaður Sam-
fylkingar, og Árni Mathiesen, þáver-
andi fjármálaráðherra, fundað með
Davíð Oddssyni seðlabankastjóra
sem hefði, líkt og komið hefði fram
við vitnaleiðslur, haft þungar áhyggj-
ur af bankakerfinu.
„Upphafið að endinum“
Viku síðar, 14. febrúar, hefðu Geir,
Ingibjörg, Árni og Björgvin G. Sig-
urðsson, þáverandi viðskiptaráð-
herra, fundað með bankamönnum um
Telur Geir
hafa haft
ýmis úrræði
 Saksóknari benti á hættumerki
sem ákærði hefði ekki brugðist við
Ræðan tilbúin Mappa
Sigríðar J. Friðjóns-
dóttur, saksóknara Al-
þingis, liggur opin í ræðu-
púltinu. Markús
Sigurbjörnsson, forseti
Landsdóms, er í miðju í
fremri röð dómaranna.
16
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 16. MARS 2012
Aðalmeðferð í landsdómsmálinu
Sækjandi, Sigríður J. Friðjóns-
dóttir, saksóknari Alþingis, hélt
því fram í fyrri málflutningsræðu
sinni í gær að hinn ákærði hefði
„ekki sýnt góða ráðsmennsku og
fylgt athafnaskyldu sinni“ sem
forsætisráðherra, svo sem með
því að gera kröfur um að bank-
arnir minnkuðu umsvifin eða ein-
hverjir þeirra flyttu höfuðstöðv-
arnar úr landi. Í stað þess að
„vaka yfir bönkunum“ hefði Geir
leyft þeim að haga rekstri sínum
„algerlega á sínum forsendum“.
„Það er ljóst að allt árið 2008 er
að skapast neyðarástand í
bankakerfinu á Íslandi,“ sagði
Sigríður og setti meinta van-
rækslu Geirs í samhengi við óróa
á fjármálamörkuðum.
Eins og rakið er í megingrein-
inni hér fyrir ofan lýsti Sigríður
yfir þeirri skoðun sinni að bank-
arnir hefðu getað selt eignir vet-
urinn 2007-2008.
Nefndi hún í því sambandi að
fjármálafyrirtækið Kepler,
dótturfélag Landsbankans, hefði
selst „á ágætisverði eftir hrunið“
sem og annað fjármálafyrirtæki í
eigu bankans. „Þetta bendir nú
til þess að hægt hefði verið að
selja eignir á viðeigandi verði,
jafnvel eftir að bankarnir færu í
þrot.“
Þá telur Sigríður að það hefði
getað haft mikla þýðingu fyrir
stöðu Glitnis ef norskur banki í
hans eigu hefði verið seldur á
árinu 2008. Glitnir hefði þá að
líkindum getað mætt þungum
gjalddögum um haustið. „[Þ]að
hefði nú verið gustukaverk að sjá
til þess að þessi banki gæti stað-
ið undir þessum gjalddaga til
dæmis varðandi þessa sölu … þá
vitum við ekki hvert framhaldið
hefði verið af þessum hörm-
ungum öllum saman,“ sagði hún.
Hvað er góð ráðsmennska?
SAKSÓKNARI TELUR EIGNASÖLU HAFA VERIÐ MÖGULEGA
Málflutningur Sigríður J. Friðjónsdóttir.