Helgafell - 01.12.1953, Blaðsíða 23

SAGA FORNBÖKMENNTANNA
21
burði á Norðurlönduim. Arngrímur
lærði varð fyrstur til þess að kynna
útlendingum íslenzkar fornbókmennt-
ir sem sagnfræðilegar heimildir. Á 12.
og 13. öld voru íslendingar taldir lang-
minnugir og óljúgfróðir við hirðir
Norðurlandakonunga og því heimildar-
menn norrænna sagnaritara, en nú
urðu forn íslenzk rit fróðleiksnámur,
sem erlendir fornfræðingar og sagna-
meistarar jusu úr. íslenzkar heimildir
voru taldar óyggjandi á þessu tímabili,
og Bósa saga og Herrauðs var meira
að segja gefin út í Svíþjóð á 17. öld
sem heimild um forsögu landsins. Is-
lenzkar fornbókmenntir lentu nú um
skeið í höndum óraunsærra fornfræð-
lnga, sem leituðu þar fróðleiks um
rómantíska fornöld þjóða sinna, en
þjóðinni, sem hafði samið fróðleiksrit-
in var lítið sinnt. Menn veltu lítt vöng-
um yfir því, hvernig íslenzkar bók-
?nenntir hefðu orðið til eða hvert væri
raunverulegt gildi þeirra. Þær voru
eins og hverjir aðrir forngripir eða
steingervingar, því betri og áreiðan-
^gri sem þær voru eldri. Auðvitað
voru sumir menn heilskyggnir á það,
að íslenzk fornrit ættu sér sjálf sögu
engu ómerkari þeim fróðleik, sem þau
befðu að geyma. Árni Magnússon var
^uerkastur þessara manna, og Jón
Grunnvíkingur, sem hefur orðið fyrir
úbrifum frá Árna, telur Islendingasög-
urnar nnargar ýktar mjög og ósannar
°g segir m. a., að ,,Egils saga mættti
sönnu þrykkjast, en ei transtaletr-
ast sökum þursaskapar og ágirndar
Egils“.
Á 17. öld höfðu stórveldissinnar í
unmörku og Svíþjóð kryddað rit sín
nrn þessi herveldi norðursins með ís-
enzbum frásögnum, en á 19. öld komu
nyir uðilar fram, sem vildu gjarnan
bergja af nægtabrunni íslenzkra forn-
sagna. Þegar þjóðfrelsishreyfingar bár-
ust um Norðurálfu í byrjun aldarinn-
ar, rumskuðu Norðmenn og tóku að
tína fram allt það, sem þeir höfðu til
að tjalda sjálfum sér til ágætis. Oft
hafði verið þörf en nú var nauðsyn að
leita til íslenzkra fornsagna að heim-
ildum um ágæti fávísrar þjóðar. Norð-
menn háðu sjálfstæðisbaráttu með
Heimskringlu Snorra Sturlusonar í
höndunum og koimust að þeirri niður-
stöðu, að fombókmenntirnar væru al-
norskar enda ritaðar á ,,gammel
norsk“. Norski sagnfræðingurinn
Rudolf Keyser (d. 1864) reyndi að
sanna, að Eddu kvæðin væru ort í
fjallalandi, auðvitað Noregi, en sög-
urnar byggðust á norskum munnmæl-
um og ætti Þorgeir afráðskollur senni-
lega meiri þátt í Heimskringlu en
Snorri sjálfur. Norðmönnum var farið
líkt og Islendingum um þær mundir.
Þjóðin hafði búið lengi og bjó við er-
lenda stjóm og þurfti að mikla fortíð
sína til þess að telja í sig kjark, og
með styrk íslenzkra bókmennta var
skapað fornt norskt gullaldartímabil.
Norðmenn töldu sig ekki vera að troða
neinar illsakir við íslendinga með
kenningum sínum um fornbókmennt-
irnar, heldur töldu þeir Islendingum
hinn mesta heiður að því að vera ná-
skyldir norsku afreksþjóðinni, og land-
nemar Islands voru titlaðir sem kjarn-
inn úr kjarna norsku þjóðarinnar.
Þessi óraunsæju tilþrif þjóðernissinn-
aðra fræðimanna komu öllum rann-
sóknum sígildra íslenzkra bókmennta
á býsna vafasaman grundvöll, og hann
varð litlu traustari, þótt Þjóðverjar
bættust í hópinn. Germönskum þjóð-
um er það sameiginlegt að tileinka sér
seint siðmenninguna. Ung germönsk