Helgafell - 01.12.1953, Blaðsíða 41

BÖKMENNTIR
39
felli“ og ,,Suðursveit“, þá hefur þetta
samíslenzka baksvið cnarkað lífsbrag
beggja. Upp af samvinnu klerks og rit-
höfundar spratt þetta einstæða ævi-
sögurit.
Svið ævisögu Árna Þórarinssonar er
ekki ýkjavítt, enda var hann ekki víð-
förull maður: suður og suðvesturland-
ið. Hann er alinn upp í Hreppunum,
cneð stutta viðdvöl í Flóa, síðan í
Reykjavík, þar se>m hann settist í lærða
skólann. Frá prófborði prestaskólans
lá síðan leið hans á Snæfellsnes og þar
ól hann allan sinn embættisaldur.
Hann tók andvörpin í Reykjavík, elli-
móður og dálítið ruglaður. En Árnes-
sýsluna elskaði hann mest, smalinn og
fjósastrákurinn í Miðfelli, og síðustu
stundirnar sem hann lifði og önd hans
blakti veikburða í sjúkrahúsinu á Sól-
heimum, reikaði hugur hans til bernsku-
sveitarinnar: ,,Þjórsá rennur hér fyrir
utan gluggann. Það vill enginn ferja
mig yfir hana. . . ‘, sagði hann við
Þórberg Þórðarson síðasta daginn sem
Peir hittust.
Séra Árna Þórarinssyni var ekki að-
eins gefið undarlegt minni, heldur
einnig krítísk athyglisgáfa og óseðjandi
forvitni um hagi manna og byggðar-
^aga bæði þes sa heims og annars. Ævi-
saga hans er því óþrjótandi hafsjór af
fróðleik um sögu samtíðar hans og
Þjóðlíf þess íslands, sem nú er að
m.estu sokkið í sæ. En því fer fjarri,
^ þetta sé dauður fróðleikstíningur,
''augur af samhengislausum staðreynd-
urn. Ævisagan bregður upp máttugri
T>ynd af þjóðarhögum og mannlífi á
slandi um daga höfundarins. Mér
ur til mikils efs, að til sé á einum stað
1 bókmenntum vorum slíkur urmull af
, arplega teiknuðum manngerðum og
1 þessari ævisögu. Og hér er ekki ver-
ið að fara í manngreinarálit, nema síð-
ur sé. Á saima hátt og hver mannssál
er annarri jöfn fyrir drottni dregur séra
Árni upp myndir af samreiðarmönnum
ævi sinnar með sama listræna hand-
bragðinu, sýslumaður, prestur eða
biskup skipa þar ekki hærri sess en
umrenningurinn, nafnlaus niðursetn-
ingurinn eða fjósastelpan. Þættirnir af
Guðmundi dúllara og heilagri Signýju,
sem talaði aldrei ,,um annað en Jesú
Krist og dálítið um hesta“ eru dæmi
um dráttlist höfundarins á sviði mann-
fræðinnar, eða smámyndin af Einari
Benediktssyni, hinum unga tann-
hvassa, þrjózkulega snilling, er fund-
uim þeirra bar fyrst saman.
Þótt Árni Þórarinsson gengi mennta-
veginn gleymdi hann aldrei uppruna
sínum: ,,fjósinu í Mi8Jelli“. Hann var
borinn í íslenzkri alþýðufátækt 19.
aldar, lífsörbirgð, sem hélzt fraim á 3.
áratug hinnar 20., en stríðsárakynslóð-
in fær vart skilið. Með einni setningu
er brugðið ljósi á þessa öreign íslenzkr-
ar alþýðu: ,,í Miðfelli þótti svo mikið
fataslit að leika sér, að það var bannað
að fara í leiki“. En þótt flíkurnar væru
fáar var fjörefnaskorturinn enn sárari:
„Bjarna var falinn sá starfi, þegar við
áttum heima á Stórahrauni að lesa á
kvöldin Faðirvorið með yngri börnun-
um. 1 því að hann hafði haft yfir fyrir
þeim setninguna: ,,Faðir vor . . . gef
oss í dag vort daglegt brauð“, þá gullu
þau við: ,,Og smjör líka, pabbi, og
smjör líka pabbi!“ Við þessa efnalegu
örbirgð bættist bókaskorturinn hjá
hinni bókglöðu þjóð, sem átti sínar
sælustu stundir í félagsskap við hið
ritaða orð. 1 bernskuminningu séra
Árna um vökulesturinn er fólgin heil
menningarsaga íslenzku þjóðarinnar:
,,Njálu sá ég fyrst á Sóleyjarbakka. . .