Morgunblaðið - Sunnudagur - 01.06.2014, Qupperneq 4

4 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 1.6. 2014
Þetta er fyrsta doktorsritgerðinsem varin er hérlendis þarsem viðfangsefnið er hinseg-
in reynsla, veruleiki og samfélag.
Einn Íslendingur hefur raunar varið
ritgerð um slíkt efni erlendis, Anna
Einarsdóttir við Southbank Uni-
versity í Lundúnum.
Spurður hvaða væntingar hann
hafi til stuðla að breytingum kveðst
Jón Ingvar vona að ritgerðin komi til
með að ýta undir fræðslu innan
skólakerfisins og aðbúnaður hinseg-
in ungmenna batna. „Annað sem
skiptir máli eru stuðningshópar, þar
sem gagnkynhneigðir og samkyn-
hneigðir geta komið saman og rætt
málin á breiðum grunni. Ég sé svo
sem ekki fyrir mér að slíkir hópar
yrðu til í hverjum framhaldsskóla en
það yrði auðvitað ekki verra.“
Kennarar stofna félag
Um leið og hinsegin nemendur
verða áberandi í skólum eykst skiln-
ingur og stuðningur. Þetta segir Jón
Ingvar hafa margsýnt sig. Einn til
tveir hinsegin nemendur geti jafnvel
skipt sköpum.
Kennarar geta líka lagt sitt af
mörkum en Jón Ingvar er einmitt í
hópi sem undirbýr stofnun Félags
hinsegin kennara en félög af því tagi
eru starfrækt víða um heim. Að
óbreyttu verður félagið stofnað
formlega með haustinu en það nær
til allra skólastiga og mun eiga aðild
að Kennarafélagi Íslands.
Grunnskólastigið
enn meira á eftir
„Vonandi kemur þetta félag til með
að hafa áhrif en hinsegin kennarar
hafa ekki verið mjög sýnilegir í ís-
lensku skólakerfi til þessa. Sumir
hafa meira að segja sagt mér að þeir
hafi átt erfitt uppdráttar fyrir þær
sakir að þeir séu hinsegin. Einkum
þá grunnskólakennarar. Grunn-
skólastigið virðist vera enn meira á
eftir en framhaldsskólastigið hvað
þetta varðar. Það er slæmt því hin-
segin kennarar eru líka góð fyr-
irmynd fyrir börnin. Á öllum skóla-
stigum. Það vantar hinsegin rödd
inn í skólakerfið og vonandi verður
þetta nýja félag sú rödd.“
Hann segir háskólana líka mega
láta sig málið varða. Nauðsynlegt sé
að fræða kennaranema betur um
málefni hinsegin fólks.
Doktorsvörn Jóns Ingvars fer fram í
Háskóla Íslands á þriðjudaginn.
Morgunblaðið/Kristinn
Vantar
hinsegin
rödd inn í
skólakerfið
H
elsta niðurstaðan er
sú að hið gagnkyn-
hneigða regluverk
er ennþá ríkjandi í
framhaldsskólum á
Íslandi. Það er ekki meðvitað en
eigi að síður er gert ráð fyrir því að
allir nemendur sem ritast inn í
skólana séu gagnkynhneigðir og fyr-
ir vikið er ekki tekið nægilegt tillit
til hinsegin nemenda. Sýnileiki
þeirra er ekki mikill og lítið fyrir þá
gert.“
Þetta segir Jón Ingvar Kjaran
sem á þriðjudaginn ver dokt-
orsritgerð sína í menntavísindum
við Háskóla Íslands: Í átt til hinseg-
in framhaldsskóla. Reynsla hinsegin
nemenda í íslenskum framhalds-
skólum í skugga gagnkynhneigðrar
orðræðu og valds.
„Það er aðeins mismunandi eftir
skólum en á heildina litið er lítið
gert fyrir nemendur í framhalds-
skólum sem eru að takast á við
þessar tilfinningar. Sumir nemendur
sem ég talaði við komu til að mynda
ekki út úr skápnum fyrr en liðið var
á framhaldsskólanámið eða jafnvel
ekki fyrr en eftir útskrift,“ segir
Jón Ingvar.
Hann segir þetta smám saman að
breytast, sérstaklega með nýrri
námskrá 2008, en þar er kynhneigð
í fyrsta skipti nefnd í samhengi við
margbreytileika nemenda í fram-
haldsskólum sem taka þurfi tillit til.
Rannsóknin spannar nokkurra ára
tímabil og segir Jón Ingvar nem-
endur sem komu inn í framhalds-
skólana eftir 2008 segja aðeins aðra
sögu en þeir sem hófu nám fyrir
þann tíma.
Jón Ingvar segir brýnt að auka
fræðslu og stuðning við hinsegin
nemendur í framhaldsskólum. „Það
er lítil fræðsla um þessi mál í fram-
haldsskólunum. Það eru einkum
Samtökin 78 sem hafa staðið fyrir
þeirri fræðslu og hún kemur utan
frá. Þessu þarf að breyta og auðvit-
að þarf að byrja fyrr en í fram-
haldsskólum, helst þegar á leik-
skólastiginu.“
Erfiðara fyrir strákana
Hann segir börn sem skera sig úr
fjöldanum eiga erfiðar uppdráttar í
grunnskóla en framhaldsskóla. Sér-
staklega hafi strákar orð á því. „Ef
þeir eru á einhvern hátt kvenlegir í
háttum eða klæðaburði eru þeir
fljótt stimplaðir „hommar“, burtséð
frá því hvort þeir skilgreina sig
þannig sjálfir.“
Spurður hvort marktækur munur
sé á kynjunum segir Jón Ingvar
stráka oftar en ekki eiga erfiðara
með að takast á við kynhneigð sína.
Það tengist fyrst og fremst stöðl-
uðum hugmyndum um karlmennsk-
una. „Strákar virðast ógna kynja-
kerfinu meira en stelpur þegar þeir
koma út úr skápnum. Stelpurnar
líta frekar á það sem jákvætt verk-
efni, sérstaklega á framhalds-
skólastiginu. Þær lenda á hinn bóg-
inn í annars konar vanda, það er að
tilfinningar þeirra eru ekki alltaf
viðurkenndar á þeirra eigin for-
sendum. Jafnvel er gert lítið úr því
að þær geti stundað kynlíf saman,
alltaf þurfi þriðja aðilann til, það er
að segja strákinn.“
Spurður hvernig Ísland standi í
alþjóðlegum samanburði þegar kem-
ur að málefnum hinsegin nemenda í
framhaldsskólum segir Jón Ingvar
okkur vera svolítið á eftir þeim sem
lengst eru á veg komnir. Nefnir
hann skóla í framsæknustu ríkjum
Bandaríkjanna sérstaklega í því
sambandi. „Bandaríkjamenn hafa
gert umfangsmiklar rannsóknir á
hinsegin veruleika innan skólakerf-
isins og þar eru fræðileg tímarit
gefin út sem fjalla sérstaklega um
þetta efni. Að því leyti til erum við
á eftir. Íslenskt samfélag hefur hins
vegar tekið gríðarlegum breytingum
á síðustu tveimur áratugum og við-
horf almennings til hinsegin fólks er
orðið mjög jákvætt, samkvæmt evr-
ópsku viðhorfskönnuninni. Við erum
komin upp fyrir Svíþjóð og önnur
frjálslynd samfélög í Evrópu. Það er
hins vegar eins og annar veruleiki
blasi við í skólunum. Í þeim efnum
getum við gert miklu betur. Við höf-
um alla burði til þess.“
Frá gleðigöngunni í fyrra.
Morgunblaðið/Ómar
Sýnileiki hinsegin fram-
haldsskólanema lítill
HINSEGIN NEMENDUR EIGA Á BRATTANN AÐ SÆKJA Í ÍSLENSKUM FRAMHALDSSKÓLUM. EKKI ER NÆGILEGT TILLIT TIL
ÞEIRRA TEKIÐ OG LÍTIÐ FYRIR ÞÁ GERT. ÞETTA ER NIÐURSTAÐA JÓNS INGVARS KJARAN SEM VER DOKTORSRITGERÐ
SÍNA UM REYNSLU HINSEGIN NEMENDA Í FRAMHALDSSKÓLUM FRÁ KENNARADEILD MENNTAVÍSINDASVIÐS HÁSKÓLA
ÍSLANDS EFTIR HELGINA. HANN SEGIR ALLAR FORSENDUR FYRIR HENDI TIL AÐ GERA MIKLU BETUR Í ÞESSUM EFNUM.
* Strákar virðast ógna kynjakerfinu meira en stelpurþegar þeir koma út úr skápnum. Jón Ingvar KjaranÞjóðmálORRI PÁLL ORMARSSON
orri@mbl.is
Jón Ingvar Kjaran hefur unnið við rannsóknir í hin-
segin- og kynjafræðum samhliða kennslu við Verzl-
unarskóla Íslands. Þar hefur hann einkum kennt sögu
og menningarfræði. Hann hefur jafnframt starfað
sem stundakennari við Háskóla Íslands. Hann hefur
einnig verið reglulegur gestafyrirlesari í menningar-
fræðum við hönnunar- og arkitektúrdeild Listahá-
skóla Íslands og gestarannsakandi við kynjafræði-
deild Humboldt-háskóla í Berlín á vormisseri 2013.
Eigindlegum rannsóknaraðferðum var beitt við rannsóknina: Í fyrsta
lagi voru tekin fjórtán viðtöl við hinsegin nemendur og í öðru lagi fram-
kvæmdar vettvangsathuganir í tveimur framhaldsskólum, annars vegar í
Reykjavík og hins vegar utan Reykjavíkur. Gögnunum var safnað á tíma-
bilinu 2010 til 2012. Þátttakendur í viðtalsrannsókninni voru fæddir á
tímabilinu 1987 til 1993 og höfðu annaðhvort nýlega brautskráðst eða
voru enn í framhaldsskóla.
EIGINDLEGAR RANNSÓKNARAÐFERÐIR
Jón Ingvar Kjaran