Morgunblaðið - 20.09.2014, Blaðsíða 24

FRÉTTASKÝRING
Björn Bjarnason
bjorn@bjorn.is
Úrslitin í skosku þjóðaratkvæða-
greiðslunni hinn 18. september eru
skýr: 55% vilja áfram vera innan
Sameinaða konungdæmisins en 45%
kusu aðskilnað við það. Kosninga-
þátttakan var meiri en áður hefur
þekkst í Bretlandi, 84,5%. Fyrra met-
ið er frá árinu 1950 þegar 83,9% tóku
þátt í þingkosningum í Bretlandi.
Síðast þegar kosið var til skoska
þingsins í Holyrood í Edinborg, árið
2011, komu aðeins 50% á kjörstað.
Má því réttilega kalla þetta sigur
fyrir lýðræðið. Vegna kosninganna
tókst að virkja stærri hluta borg-
aranna en áður til að nýta hinn lýð-
ræðislega rétt og ákveða eigin fram-
tíð. Að munurinn sé 10 stig ber með
sér afdráttalausan vilja til að Skot-
land verði áfram innan þeirrar um-
gjarðar sem Sameinaða konung-
dæmið (United Kingdom, UK)
myndar og nær til Skotlands, Eng-
lands, Wales og Norður-Írlands:
Stóra Bretlands.
Ef úrslitin hefðu orðið á hinn veg-
inn, Skotar hefðu kosið sjálfstæði,
stæðu ekki aðeins ráðamenn á Bret-
landi frammi fyrir miklu og flóknu
úrlausnarefni heldur einnig stjórn-
völd í nágrannalöndunum við Norð-
ur-Atlantshaf, samstarfsþjóðir innan
Evrópusambandsins og Atlantshafs-
bandalagsins. Viðfangsefnið eftir
kosningarnar er ekki fjölþjóðlegt
heldur snýr inn á við í Sameinaða
konungdæminu sem breytir óhjá-
kvæmilega um svip. Fyrirheit hafa
verið gefin um breytingar á því.
Hjarta já-baráttunnar
Á kjördag sat ég á George-torgi í
hjarta Glasgow og fylgdist með
mannlífinu. Torginu hefur verið lýst
sem hjarta já-baráttunnar og fram
eftir kvöldi bjó fólkið sig undir sigur.
Það hlaut hann í Glasgow, fjölmenn-
asta kjördæmi Skotlands þar sem
kjörsókn var þó ekki „nema“ 75%:
53,5% sögðu já og 46,5% nei. Næst-
minnst var kosningaþátttakan í Dun-
dee 78,8% en þar fengu já-menn
bestu útkomuna: 57,3% en nei-menn
fengu 42,7%. Já-menn hlutu meiri-
hluta í aðeins fjórum af 32 kjör-
dæmum Skotlands. Alls staðar utan
Glasgow og Dundee var kjörsókn yfir
80%.
Eftir að hafa heimsótt George-torg
nokkrum sinnum fáa daga mína í
Glasgow minnkaði áhugi minn á mál-
stað já-manna. Þarna voru hópar sem
kynntu öfgafull sjónarmið af ýmsu
tagi en höfðu safnast saman undir
merki já-baráttunnar. Þeir fengu
tækifæri sem ekki hefði annars gefist
til að nálgast almenning undir já-
kvæðu merki en boðskapur þeirra
var í eðli sínu of neikvæður fyrir mig.
Einu sinni á mannsaldri
Alex Salmond, forsætisráðherra
Skotlands og leiðtogi skoskra þjóð-
ernissinna, sagði í ræðum fyrir kjör-
dag að atkvæðagreiðslan væri tæki-
færi sem íbúar Skotlands fengju
aðeins einu sinni á ævi sinni. Þeir
yrðu að nýta rétt sinn því að enginn
vissi hvort slíkt tækifæri gæfist að
nýju. Það væri undir ráðamönnum í
Westminster, breska þinginu, komið
og allir vissu um hug þeirra í garð
Skota.
Að morgni föstudagsins 19. sept-
ember sagði Salmond að meirihluti
Skota hefði „at this stage“ – á þessu
stigi – ákveðið að verða ekki sjálf-
stætt ríki. Felst í þessum orðum að
hann telji annað tækifæri í augsýn?
Bent hefur verið á Quebec, fylki
frönskumælandi manna í Kanada,
sem fordæmi. Þar hefur sjálfstæði
tvisvar verið hafnað í þjóðaratkvæða-
greiðslu, 1980 og 1995. Í seinna skipt-
ið var munurinn rétt um 1% nei-
mönnum í vil.
Salmond hefur þó um annað að
hugsa en nýja þjóðaratkvæða-
greiðslu á næstunni. Hann hefur eins
og við var að búast boðað afsögn sína
i nóvember. Úrslitin voru honum sér-
staklega óhagstæð í eigin kjördæmi,
Aberdeenshire: 60,3% nei, 39,6% já.
Lét hann hjá líða að sýna sig þegar
úrslitin voru kynnt þar heldur flaug
beint til Edinborgar. Hvert verður
höfuðmarkmið Skoska þjóðern-
issinnaflokksins eftir að sjálfstæði
Skotlands hefur verið hafnað?
Léttir í London
Ráðamenn stóru flokkanna í Bret-
landi létu aðeins að sér kveða svo um
munaði síðustu 10 daga kosningabar-
áttunnar. Þeir fjarlægðu flokksmúra
og tóku höndum saman til að bjarga
konungdæminu.
Sérstökum tíðindum sætti að
flokksbræðurnir Gordon Brown og
Alistair Darling stóðu hlið við hlið en
vinátta þeirra rofnaði við sameigin-
lega setu í ríkisstjórn Verkamanna-
flokksins. Er talið að drottningin
heiðri þá sérstaklega fyrir framlag
þeirra í þágu þjóðareiningar.
David Cameron forsætisráðherra
sendi Darling hjartnæma þakkar-
kveðju en ráðherrann sagðist hafa
misst svefn af áhyggjum yfir framtíð
ríkisins. Cameron mátti sín hins veg-
ar lítils á Skotlandi vegna fylgisleysis
íhaldsmanna þar. Hann gerði þó sitt
til að virkja Gordon Brown til barátt-
unnar og voru þeir að sögn í stöðugu
símasambandi.
Stjórnskipunarbreytingar
Snemma morguns föstudaginn 19.
september gaf David Cameron yf-
irlýsingu fyrir framan svörtu úti-
dyrnar á Downing-stræti 10:
Stjórnskipun Sameinaða kon-
ungdæmisins verður breytt. Meira
vald verður flutt til skoska þingsins.
Sérstaklega verður hugað að leiðum
til að tryggja sérréttindi Englands
innan ríkisins.
Í lok október 2014 verða fyrstu til-
lögur um nýja stjórnskipun birtar.
Í lok nóvember 2014 verður grein-
argerð um málið lögð fyrir neðri deild
breska þingsins.
25. janúar 2015 verður frumvarp
að nýjum lögum um stjórnskipunina
tilbúið og lagt fyrir þing til af-
greiðslu.
7. maí 2015 kosningar til breska
þingsins. Ný lög um heimastjórn
Skota taka gildi þegar nýtt þing kem-
ur saman.
5. maí 2016 kosið til þings Skot-
lands með nýjum völdum.
Úrslitin í Skotlandi breyta
stjórnskipun Bretlands
 Meira vald verður flutt til skoska þingsins  Mikil kosningaþátttaka sigur fyrir lýðræðið
AFP
Fögnuður Mikill fögnuður braust út á kosningavöku sambandssinna í Glasgow þegar úrslitin voru tilkynnt.
Vonbrigði Tár féllu á kosningafundi sjálfstæðissinna í Edinborg í fyrrinótt.
Skotland kýs um sjálfstæði24
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 20. SEPTEMBER 2014
Hollar vörur úr náttúrunni
í hæsta gæðaflokki
Hamp fræ Kinoa fræ Chia fræ Möndlumjöl
H-Berg efh | S. 565-6500 | hberg@hberg.is | hberg.is
FRÁBÆR
T
VERÐ
Skoska þjóðaratkvæða-
greiðslan hefur víðtæk áhrif.
Vaxandi fjarlægð milli kjósenda
og stjórnmálamanna verður að
brúa. Tekst að gera það með
breytingu á stjórnskipun í
Bretlandi? Með því að færa
meira vald nær fólkinu? Ætl-
unin er að gera tilraun til þess
á nokkrum mánuðum. Þetta er
meginárangur af sjálfstæðis-
baráttu Skota. Misheppnist til-
raunin magnast óánægja al-
mennings.
Utan Bretlands hafa Skotar
ýtt við sjálfstæðishreyfingum
víða í Evrópu og um heim all-
an. Skotinn Adam Smith mark-
aði tímamót með riti sínu Auð-
legð þjóðanna árið 1776 þegar
hann rökstuddi gildi frjálsra
viðskipta. Nú hafa Skotar
skapað nýtt fordæmi um frelsi
þjóða til að ákveða sjálfar eig-
in framtíð.
Víðtæk áhrif
ATKVÆÐAGREIÐSLAN