Morgunblaðið - 20.09.2014, Blaðsíða 27

27
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 20. SEPTEMBER 2014
Gáskafullir gestir Lífsglaðar vinkonur frá Tékklandi hvíla lúin bein og slá á létta strengi á Lækjartorgi, enda margt til að kætast yfir í þessu norðlæga landi þar sem ævintýrin eru á hverju strái.
Ómar
Á Byggðaráðstefnu
Íslands á Patreksfirði
í gær voru áhuga-
verðar umræður um
byggðamál. Þar fékk
ég tækifæri til að
kynna sérstakan
byggðarannsókn-
arsjóð sem verður
settur á laggirnar.
Sjóðurinn mun hafa
til ráðstöfunar allt að
10 milljónum króna á
ári, næstu þrjú árin að minnsta
kosti. Byggðarannsóknir hafa
fram til þessa ekki verið fyrirferð-
armiklar hér á landi. Þeir, sem
stunda byggðarannsóknir, virðast
ekki eiga greiðan aðgang að op-
inberum rannsóknarsjóðum og
mjög fáar rannsóknir eru gerðar.
Við vonumst til þess að öflugir
rannsóknaraðilar sæki í sjóðinn og
að rannsóknir styðji frekar við
byggðastefnuna.
Nokkuð var rætt um atvinnumál
og byggð og það hvort unnt væri
að byggja upp öflugri vinnusókn-
arsvæði. Í því fælist að skilgreina
sérstaklega auðlindir og „hæfni“
hvers svæðis, ef svo má að orði
komast. Þannig gæti til dæmis
vinnusóknarsvæði Eyjafjarðar
byggst upp á hæfni tengdri sjáv-
arútvegi, Vestfjarða á fiskeldi,
Austfjarða á skógrækt, höfuðborg-
arsvæðisins á alþjóðasamskiptum,
svo dæmi séu tekin. Augljóst er að
ólík hæfni dreifist áfram um land-
ið, en svona mætti til dæmis
skerpa áherslur stjórnsýslunnar.
Það er ekki líklegt til árangurs að
dreifa störfum, einu eða fáum, vítt
og breitt. Það er staðreynd að
útibú, t.d., stofnana sem stað-
settar eru víðsvegar um landið eru
á tímum aðhalds, eins og hafa ver-
ið og eru fyrirsjáanlegir í rík-
isrekstrinum, viðkvæmari fyrir
niðurskurði en annað. Um það eru
fjölmörg dæmi. Ég sé marga kosti
í því að festa breiðari rætur stofn-
ana á landsbyggðinni auk þess að
samþætta og þétta í auknum mæli
starfsemi starfsstöðva stofnana
sem starfa vítt og
breitt um landið. En
það er ljóst að breyt-
ingar í þessa átt taka
á.
Umræðu um
byggðamál þarf að
breikka. Ég tók til
dæmis eftir því að
stóru fjölmiðlarnir
sáu sér ekki fært að
mæta á fundinn, en
þar fóru fram mik-
ilvægar umræður um
málaflokkinn, út frá
sjónarhorni sveitarstjórnafólks og
landsbyggðarbúa. Sú athugasemd
kom úr sal að líklegast orsakaðist
fjarveran af því að fjölmiðlarnir
væru allir í bænum! Framundan
eru breytingar, sjávarútvegur er
að breytast, landbúnaður er að
breytast og hefðbundin atvinna
eins og við þekkjum í sveitum
landsins að þróast. Við þurfum að
fara í aukna svæðistengda stefnu-
mótun og við þurfum að ræða mál-
in út frá sjónarmiði okkar allra,
enda snýst málið um okkur öll en
ekki eingöngu þau hin.
Að lokum. Það var fyrir mikla
hæfni flugmanna að það tókst að
lenda á Bíldudal í gær eftir
nokkrar tilraunir og ég og fleiri
fengum tækifæri til að sitja þessa
ágætu ráðstefnu. Ekki hefðum
við tekið Breiðafjarðarferjuna,
sem enn er ekki komin til lands-
ins, og landvegurinn er langur.
Þráteflinu um Teigsskóg þarf að
fara að ljúka!
Eftir Sigurð Inga
Jóhannsson
» Við þurfum að fara í
aukna svæðistengda
stefnumótun og við
þurfum að ræða málin
út frá sjónarmiði okkar
allra, enda snýst málið
um okkur öll en ekki
eingöngu þau hin.
Sigurður
Ingi Jóhannsson
Höfundur er sjávarútvegsráðherra.
Byggðarannsóknir,
atvinnumál og
Teigsskógur Finni Árnasyni, for-
stjóra Haga, er umhug-
að um bættan hag ís-
lenskra bænda. Þessi
forstjóri einnar stærstu
verslunarkeðju lands-
ins ritaði langa grein í
Morgunblaðið á dög-
unum þar sem hann
kemst að þeirri nið-
urstöðu að mán-
aðarlaun íslenska bóndans séu ein-
ungis 70 þúsund krónur. Telur hann
að hag bænda sé best borgið með því
að „auka verslunarfrelsi“ á Íslandi
sem þýðir með öðrum orðum að fella
niður tolla á erlendum matvörum. Við
bændur höfum ýmislegt við þessi orð
að athuga.
Um verðmætasköpun í landbún-
aði
Í skrifum forstjórans um lág laun í
landbúnaði dregur hann ranga álykt-
un. Þó svo að landbúnaður sé ekki há-
launaatvinnugrein þá eru laun bænda
ekki 70 þúsund krónur á mánuði að
jafnaði. Birtar eru tvær töflur með
greininni um rekstur og afkomu land-
búnaðarins. Önnur inniheldur tölur
sem teknar eru beint af vef Hagstofu
Íslands og lýsa rekstri atvinnugrein-
arinnar. Sú síðari byggist hins vegar
á útreikningum greinarhöfundarins
sjálfs. Þar deilir hann launakostnaði á
heildarfjölda starfandi í landbúnaði.
Þar er um grundvallarmisskilning að
ræða. Þau laun sem koma fram í töfl-
unni eru aðeins vegna aðkeypts
vinnuafls. Reiknuð laun allra eigenda
búreksturs, sem reka sín bú á eigin
kennitölu, er hluti af rekstrarafgangi,
og raunar stærsti hluti hans, þar sem
velflestir bændur viðhafa þetta
rekstrarform. Nær lagi er að álykta
að launagreiðslugeta sé þrisvar sinn-
um hærri tala en forstjórinn heldur
fram. Framleiðsluvirði landbúnaðar-
ins var 51,6 milljarðar árið 2013, rúm-
lega 140 milljónir á dag, samkvæmt
gögnum Hagstofu Íslands.
Er niðurfelling tolla leiðin til
hamingjunnar?
Í umræðu um niðurfellingu tolla er
oft tekið dæmi af garðyrkjunni sem
gekk í gegnum breytingar á sínu
rekstrarumhverfi fyrir nokkrum ár-
um. Þá var aflétt tollvernd á þremur
vörutegundum. Til að bæta bændum
það upp voru teknar upp bein-
greiðslur og þróun-
arstyrkir. Er það tillaga
forstjóra Haga að fara
sömu leið með aðrar bú-
greinar?
Á þeim tíma sem
rekstrarumhverfi garð-
yrkjunnar var breytt
urðu miklar tækni-
framfarir og framleiðni-
aukning, m.a. þegar
aukin lýsing var tekin
upp í gróðurhúsum.
Neysluaukning samfara
aukinni vitund um holl-
ustu og gæði varð mikil. Kannanir
Landlæknis á innlendu fæðuframboði
staðfesta að grænmetismarkaðurinn
hefur stækkað um 40% frá aldamót-
um þar sem neysla landsmanna hefur
stóraukist. Erfitt er að segja hvað sé
orsök og afleiðing í þessari þróun og
ekki sjálfgefið að yfirfæra þessa
reynslu á aðrar búgreinar þar sem
markaðsstaðan er önnur.
Höfum í huga að flestar þjóðir sem
við berum okkur saman við nota toll-
vernd til þess að hlutast til um sína
matvælaframleiðslu. Þó svo að tollum
yrði aflétt einhliða hér á landi er ekki
sjálfsagt að Íslendingar fengju að-
gang með sínar búvörur á erlenda
markaði til að mæta sölusamdrætti á
heimamarkaði. Ákvörðun um einhliða
niðurfellingu tolla er líka ákvörðun
um að skapa innlendum framleið-
endum verri samkeppnisstöðu gagn-
vart erlendri framleiðslu, nema að
þeim yrði bættur skaðinn.
Hagsmunagæsla bænda er ekki
rekin fyrir opinbert fé
Finnur dregur fram rykfallna
hörpu með ryðguðum strengjum þeg-
ar hann ræðir um fjármögnun
Bændasamtaka Íslands. Það er rangt
að hagsmunabarátta Bændasamtak-
anna sé rekin fyrir opinbert fé eins og
forstjórinn staðhæfir. Í gildi er bún-
aðarlagasamningur milli ríkisvaldsins
og bænda um stuðning við ráðgjaf-
arþjónustu í landbúnaði, Framleiðni-
sjóð (sem er þróunar- og nýsköp-
unarsjóður landbúnaðarins),
búfjárræktarstarf, jarðabótastyrki
og fleira sem er óskylt rekstri hags-
munasamtaka bænda. Þessi verkefni
eru lögbundin og eru reikningar sem
þeim tengjast endurskoðaðir af Rík-
isendurskoðun ár hvert.
Bændasamtökin hafa oft gagnrýnt
að í fjárlögum skuli þessi fjár-
lagaliður heita „Bændasamtök Ís-
lands“ en ekki enn orðið ágengt í að
breyta heitinu í t.d. „Búnaðarlaga-
samningur“. Það er orðinn árviss við-
burður að ýmsir, sem rýna í fjárlögin,
telja að þarna sé ríkissjóður að
styrkja hagsmunagæslustarf Bænda-
samtakanna. Það er fjarri lagi.
Hvað er búskapur?
Ein röksemd forsvarsmanna versl-
unarinnar fyrir auknum innflutningi
á svína- og kjúklingakjöti er að fram-
leiðslan eigi lítið skylt við landbúnað
og sé í raun iðnaður. Það er ekki
reyndin. Bændur í þessum greinum
eru ekki síðri búmenn en aðrir starfs-
bræður þeirra hér á landi. Það krefst
mikillar þekkingar að reka slík bú og
það er vandi að ná árangri. Einn
stærsti kornræktandi landsins er
svínabóndi en hann hefur sett sér
markmið um að auka hlut innlends
fóðurs á sínu svínabúi. Fleiri svína-
bændur hafa sömu markmið í sínum
rekstri. Sá árangur sem bændur hafa
náð í kjúklinga- og svínarækt á Ís-
landi er góður. Lítið er um sjúkdóma
og sýklalyfjanotkun er ein sú minnsta
í Evrópu.
Verslun og landbúnaður
Það er rétt hjá Finni að fyrirtækið
sem hann veitir forstöðu hefur unnið
með bændum í áratugi. Fólk á lands-
byggðinni nýtur þess líka að Bónus
býður sama vöruverð um allt land,
sem er þakkarvert. Okkur sem störf-
um í landbúnaði er að sjálfsögðu um-
hugað að vinna með versluninni að
framþróun og bættum hag. Hvorugur
getur án hins verið. Við bændur tök-
um því fagnandi að hitta forsvars-
menn Haga yfir kaffibolla og lítum
svo á að boð sem ekki hafi verið af-
þakkað standi enn. Þá getum við rætt
umbúðalaust um framtíð íslensks
landbúnaðar og verslunarinnar. Það
er hins vegar ekki hægt að þegja
þunnu hljóði þegar farið er með rangt
mál í fjölmiðlum og nauðsynlegt að
svara á sama vettvangi.
Eftir Sigurgeir
Sindra
Sigurgeirsson
» Það er orðinn árviss
viðburður að ýmsir,
sem rýna í fjárlögin,
telja að þarna sé rík-
issjóður að styrkja
hagsmunagæslustarf
Bændasamtakanna. Það
er fjarri lagi.
Sindri Sigurgeirsson
Höfundur er formaður Bænda-
samtaka Íslands.
Höldum staðreyndum til haga