Fréttablaðið - 20.09.2014, Síða 18

20. september 2014 LAUGARDAGUR| SKOÐUN | 18
Íslendingar eru fámenn
þjóð. Í augum flestra jarð-
arbúa erum við eitt Norður-
landanna og lítill greinar-
munur gerður á ríkjunum.
Með Norðurlandaþjóðunum
eigum við enda margt sam-
eiginlegt.
Norðurlöndin standa
fyrir lífskjör og lífsgæði
eins og þau gerast best.
Hefð er fyrir fjölþættu
samstarfi Norðurlanda-
þjóðanna á mörgum svið-
um. Nú vilja ríkisstjórnir
Norðurlandanna láta á það
reyna hvort unnt sé að efla
hagkerfi landanna og slagkraft
iðnaðar og atvinnulífs með nánara
samstarfi um nýsköpun. Til þess
að svo megi verða þarf að sam-
stilla stefnu ríkjanna og samræma
aðgerðir til stuðnings frumkvöðla-
starfi og nýsköpun, sem birtust í
samstarfsáætlun um atvinnulíf og
nýsköpun 2014-2017. Það þarf ekki
að hugsa lengi til að sjá skynsemi
þessa. Tækifærin til efnahagslegs
vaxtar eru meiri fyrir Norður-
löndin ef þau ná að vinna saman að
nýsköpun og eflingu frumkvöðla-
starfs.
Nýverið tók undirrituð þátt í
vinnufundi til undirbúnings stefnu-
mörkun norrænna stjórnvalda á
þessu sviði. Ísland fer fyrir þessu
mikilvæga stefnumótunarstarfi
og iðnaðar- og viðskiptaráðherra
okkar, Ragnheiður Elín Árnadótt-
ir, leiðir starfið. Meðal annars er
reynt að greina það sem kalla má
gildi (e. values) norrænna þjóða og
hvernig unnt er að tengja þau við
meginstrauma- og stefnur (e. mega-
trends) á heimsvísu. Við þessa
greiningarvinnu hefur komið fram
að tækifæri Norðurlandanna liggja
víða, m.a. í nýsköpunar-
samstarfi á sviði orku- og
umhverfismála, hollustu,
heilbrigðis- og öldrunar-
þjónustu.
Norðurlandabúar eru
meðal langlífustu þjóða
heims og í fararbroddi
þjóða þegar kemur að því
að mæta auknum kröfum
fólks um lífsgæði og inni-
haldsríkt líf. Greina má
þróun í þá átt að fólk hvar
sem er í heiminum gerir
meiri kröfur en nokkru
sinni fyrr um innihaldsríkt
líf og fjölbreytta afþrey-
ingu. Þannig má segja að hinn svo-
nefndi neytendamarkaður, eins og
þekkt er frá Ameríku og Kína, þar
sem fólk kaupir hluti til að svala
löngun um betra og skemmtilegra
líf, sé að þróast yfir í að fólk geri nú
auknar kröfur um innihalds- og til-
gangsríkt líf. Þar nýtast styrkleik-
ar norrænna þjóða, sem hafa lengi
staðið framarlega í jafnréttismál-
um, menntunar- og menningarmál-
um, velferðarmálum og lýðræðis-
málum – svo dæmi séu nefnd.
Mikil tækifæri
Friður er mikilvæg forsenda þess
að mannlíf og atvinnustarfsemi
blómstri. Friður er best tryggður
með réttlæti. Réttlátt samfélag
upplifir fólk hins vegar ekki nema
jöfnuður ríki og að allir hafi nokk-
urn veginn jöfn tækifæri. Í þessu,
eins og mörgu öðru, eru norrænu
ríkin fyrirmynd margra annarra
þjóða. Við þetta má einnig bæta
að sköpunarkraftur fólks á Norð-
urlöndum er mikill, jafnvel meiri
en víða annars staðar. Dæmi þess
sjást víða, svo sem í iðnhönnun og
tölvuleikjaiðnaði.
Allar Norðurlandaþjóðirnar eru
vanar því að nýta vel hið smáa og
gera sér mikinn mat úr því; skala
t.d. snjallar viðskiptahugmynd-
ir einstakra frumkvöðla upp í
umfangsmikinn alþjóðlegan rekst-
ur. Ástríða og einurð eru þar ein-
kennandi.
Stefna Vísinda- og tækniráðs,
sem samþykkt var fyrr á þessu ári,
styður vel við fyrirhugað samstarf
Norðurlandanna. Þar er t.d. mikil
áhersla lögð á hvata og samstarf
stofnana og atvinnulífs. Í nýlega
framkomnu fjárlagafrumvarpi sést
einnig að vilji stjórnvalda stendur
til að efla rannsóknir, þróun og
nýsköpun – sem mest í samstarfi
aðila. Hér á landi hefur með ýmsu
móti verið reynt að koma á slíku
samstarfi. Til dæmis hafa Samtök
iðnaðarins beitt sér fyrir nýsköp-
unarsamstarfi þvert á hefðbundnar
atvinnugreinar. Einnig hafa sam-
tökin beitt sér fyrir myndun svo-
nefndra samstarfsklasa og klasa-
verkefna á tilteknum sviðum í
þeim tilgangi að efla innviði sam-
félagsins og þróa markvisst lausn-
ir og þjónustu til hagsbóta fyrir
almenning – fyrir minna fé. Tals-
verður árangur hefur náðst í þessu
starfi, þó síst í heilbrigðisþjónustu.
Það eru mikil tækifæri fólgin í
fyrirhuguðu norrænu nýsköpunar-
samstarfi fyrir okkur Íslendinga og
við þurfum að búa okkur sem best
undir að nýta þau; ekki aðeins í iðn-
aði heldur einnig hvarvetna í sam-
félagi okkar. Til mikils er að vinna
því framtíðarlífskjör okkar og lífs-
gæði velta á því að okkur takist að
standast alþjóðlega samkeppni,
einnig um fólk og fyrirtæki.
Mikilvægi nýsköpunar
Ég er íslenskur læknir sem
býr og starfar í Svíþjóð. Um
daginn dreymdi mig dálít-
ið furðulegan draum. Hann
byrjaði ansi vel. Ég var
nefnilega að flytja, ásamt
eiginkonu minni og dóttur,
til baka til Íslands. Ég var
sem von er mjög spenntur
fyrir því að missa ekki leng-
ur af stúdentsveislum, stór-
afmælum og öðrum gæða-
stundum í fjölskyldunni og
fyrir því að taka þátt í end-
urreisn íslensku heilsugæsl-
unnar.
Þegar heim var komið bretti ég
upp ermarnar. Já, já, vissulega sveið
dálítið að fólk væri annaðhvort orðið
heilbrigt eða dáið þegar það loksins
komst að hjá mér, en hey, ég var
kominn heim!
Svo komu mánaðamót og fyrsta
íslenska launaumslagið kom. Þá
uppgötvaði ég að launin mín höfðu
lækkað um helming frá Svíþjóð1 –
og þrátt fyrir það lendi ég í sam-
svarandi skattþrepi, borga sömu
skattaprósentuna.2 Æ, hugsaði ég,
þetta er allt í lagi, nóg hefur sá sér
nægja lætur. Að minnsta kosti virt-
ust barnabæturnar jafnháar. Svo
fattaði ég að íslensku barnabæturn-
ar eru greiddar á þriggja mánaða
fresti, en ekki mánaðarlega.3
Nú jæja, svo fórum við hjónin að
leita að húsnæði. Fundum fallegt
hús sem kostaði það sama og húsið
okkar í Svíþjóð. Nema við uppgötv-
uðum að afborgunin af íslensku hús-
næðisláni fyrir sömu upphæð og til
jafnlangs tíma er 238 þús. í stað 120
þús. á mánuði.4
Næst fórum við að huga að leik-
skóla fyrir heimasætuna. Í Svíþjóð
komast börn að á leikskóla 12 mán-
aða og ef sótt er um með fjögurra
mánaða fyrirvara er sveitarfélagið
skyldugt til að útvega pláss. Okkur
var vissulega útvegað pláss – á biðl-
ista …
Þegar hér var komið sögu var
draumurinn farinn að breytast í
martröð. Það kom sífellt
betur í ljós að kerfið sem
ég var orðinn hluti af gat
ekki veitt ásættanlega heil-
brigðisþjónustu. Vinnu-
álagið var mun meira en
góðu hófi gegndi. Tæki og
tól voru gömul og ónýt. Auk
þess hafði fjárhagur heim-
ilisins hrunið.
Svo vaknaði ég og hef ekki fundið
fyrir heimþrá síðan.
Íslenskir læknar hafa haft lausa
samninga síðan í febrúar. Ríkið
bauð 2,8% hækkun launa, sem
læknar höfnuðu umsvifalaust. Deil-
an er nú komin til Ríkissáttasemj-
ara.
Ef ekki kemur til verulegra launa-
hækkana í komandi kjarasamning-
um mun það að starfa sem læknir á
Íslandi halda áfram að vera draum-
ur, en ekkert meira en það.
1 Ég sem sérnámslæknir í Sví-
þjóð fæ 671.200 kr. á mán., sér-
fræðingur 1.090.700 kr. Á Íslandi
fengi ég 423.532 kr. í núverandi
stöðu sem sérnámslæknir á þriðja
ári eftir útskrift úr læknadeild, en
686.069 kr. eftir að sérnámi lýkur
(allar íslensku tölurnar innihalda
umsamda fasta yfirvinnutíma og
í tilfelli sérfræðilæknis umsamda
launauppbót vegna helgunar við
einn vinnustað).
2 Skv. reiknivél á rsk.is fær ung-
læknir á Íslandi 302.586 af 423.532
(71,4%) útborgað, en í Svíþjóð
eru samsvarandi tölur 469.706 af
671.200 (70%).
3 Skv. reiknivél á rsk.is fengjum við
u.þ.b. sömu upphæð á þriggja mán-
aða fresti á Íslandi og við fáum mán-
aðarlega hér.
4 Skv. reiknivél á arionbanki.is og
sömu forsendur og upphæðir not-
aðar og í sænska húsnæðisláninu
okkar, jafnafborganalán til 30 ára.
Ó María,
mig langar heim …
Mánudagur 1. september
– kl. 9.30. Fagur haust-
morgunn eftir skarpt
áhlaup veðurguðanna
deginum áður. Ég ek
eftir þjóðvegi 1 um Mela-
sveitina á leið minni frá
Reykjavík til Hvann-
eyrar, nánar tiltekið um
svokallaða Skorrholts-
og Fiskilækjarmela. Í
baksýnisspeglinum sé ég
hvar veglegur amerískur
jeppi nálgast mig óðfluga. Hann
er svartur á lit með gljáandi
krómi. Ökumaðurinn virðist
vera karlmaður á góðum aldri.
Hann hallar sér makindalega til
hliðar í sætinu og heldur annarri
hendinni upp að eyranu. Hann
slær af þegar aðeins nokkr-
ar bíllengdir eru milli okkar.
Dokar ögn við. Bíður svo ekki
boðanna. Snarar bílnum, sem er
þeirrar gerðar að hann tekur vel
við sér, yfir á vinstri akreinina.
Framúraksturinn tekur ekki
langan tíma.
Ég myndi sjálfsagt ekki muna
eftir bílnum, ökumanninum og
framúrakstrinum og hefði vafa-
laust ekki skrifað þennan pistil,
ef þetta væri öll sagan. Fram-
úrakstur á þjóðvegum telst varla
fréttnæmur, svona almennt séð.
En þessi framúrakstur var öðru-
vísi, því hann fór fram á blind-
hæð. Á stað þar sem útsýni er
takmarkað og tími til aðgerða
stuttur ef nauðsyn krefur. Því til
áréttingar hefur hvít lína verið
máluð á yfirborð vegarins –
framúrakstur bannaður. Svo ein-
falt er það.
Hvað kallast það fram-
ferði sem ökumaður
umrædds jeppa sýnir í þessu
tilviki? Heimska? Sinnuleysi?
Kjánagangur? Spennufíkn?
Tuddagangur? Mikilmennsku-
brjálæði? Ábyrgðarleysi?
Eigingirni? Skilningsleysi?
Vanhæfni? Kæruleysi? Hugs-
unarleysi? Ranghugmyndir?
Spyr sá sem ekki veit. Ég þykist
hins vegar vita að sterkbyggður
amerískur lúxusjeppi á 110-120
km hraða á klukkustund er eitt-
hvað sem enginn óskar eftir að
fá í fangið. Og hvað þá ef ramm-
gerður Volvo á rúmlega 90 km
hraða fylgir í kjölfarið.
Fyrir nokkru las ég pistil, þar
sem tínd voru til fáein sérkenni
Íslendinga. Gamalkunn stef þar
á ferðinni, að einu undanskildu:
„Íslendingar líta ekki á umferð-
arreglur sem reglur heldur
sem góðlátlegar ábendingar.“
Ég staldraði við þetta þá og ég
staldra við þetta núna. Er þetta
það sem koma skal?
Ég hvet alla ökumenn til að
fylgja þeim lögum og reglum
sem gilda í umferðinni. Þannig
stuðlum við að betri umferðar-
menningu – öllum til heilla.
Fréttnæmur
framúrakstur
➜ Svo vaknaði ég og
hef ekki fundið fyrir
heimþrá síðan.
UMFERÐ
Páll Jakob Líndal
doktor í umhverfi s-
sálfræði
➜ Framúrakstur á
þjóðvegum telst varla
fréttnæmur, svona
almennt séð. En þessi
framúrakstur var
öðruvísi, því hann fór
fram á blindhæð.
NÝSKÖPUN
Svana Helen
Björnsdóttir
verkfræðingur,
stjórnarformaður
Stika og fv. for-
maður Samtaka
iðnaðarins
KJARAMÁL
Kristófer
Sigurðsson
sérnámslæknir í
heimilislækningum,
Svíþjóð
➜ Friður er best tryggður
með réttlæti.