Læknablaðið - 15.05.2000, Blaðsíða 17

FRÆÐIGREINAR / BARNAGEÐLÆKNINGAR
að stór hluti barnanna var á lyfjameðferð við
komu sem kann að skýra mismuninn að hluta.
Námserfiðleikar komu fram hjá stórum hluta
barnanna. Sértæk greining með tilliti til ICD-10
greiningarkerfisins var þó ekki gerð. í rannsókn
okkar fengu 20% barnanna fleiri en eitt lyf sam-
tímis. Ekki er óalgengt að gefa þurfi fleiri en eitt
lyf samtímis í meðferð við ofvirkni en það getur
skýrst af háu hlutfalli fylgiraskana. I fyrrnefndri
rannsókn Zarin og félaga fengu 49% barnanna
fleiri en eitt lyf samtímis (27).
Tæplega 30% barnanna, sem vísað var til mót-
tökunnar, greindust ekki með ofvirkniröskun.
Hegðunar- og tilfinningaraskanir voru algengustu
greiningarnar í þessum hópi auk þess sem 9%
fengu enga greiningu. Athyglisvert er að skoða
lyfjaval hjá þessum hópi sem ekki greindist með
ofvirkniröskun sem virðist að flestu leyti sambæri-
legt ofvirka hópnum. Líklegasta ástæðan er að
þessi börn hafi umtalsverð ofvirknieinkenni, enda
þótt þau uppfylli ekki að fullu greiningarskil-
merki. Rannsóknir hafa sýnt að lyfjagjöf getur
einnig gagnast þessum hópi barna (43). Þess ber
að geta að ofvirkniröskun eða hyperkinetic dis-
order í ICD-10 greiningarkerfinu (44) er mun af-
markaðri greining en athyglibrestur með ofvirkni
(ADHD) samkvæmt bandaríska greiningarkerf-
inu DSM-IV (17). Athyglibrestur og hreyfiof-
virkni verða bæði að vera til staðar í ofvirknirösk-
un en í athyglibresti með ofvirkni (ADHD) eru
auk þess undirflokkar hvors um sig. Þetta leiðir til
minna algengis ofvirkniröskunar samanborið við
athyglibrest með ofvirkni (ADHD). Hluti þess
hóps sem ekki greindist með ofvirkniröskun er því
líklegur til að greinast með athyglibrest eða of-
virkni samkvæmt DSM-IV.
I rannsóknarhópnum var lyfjameðferð hafin
allt frá fjögurra ára aldri. Fyrir þann aldur hafa
rannsóknir á gjöf örvandi lyfja bent til minni
virkni ásamt auknu næmi fyrir aukaverkunum
(45). f tvíblindri rannsókn Musten og félaga þar
sem börn milli fjögurra og sex ára fengu metýl-
fenýdat eða lyfleysu voru áhrif lyfjagjafar ótvíræð
en aukaverkanir áberandi, sérstaklega í stærri
skömmtum (46). í rannsóknarhópnum var algeng-
ast að lyfjameðferð hæfist við átta ára aldur.
Af yfirliti yfir ráðlögð meðferðarúrræði má
ráða að í öllum tilvikum þar sem barn fær grein-
ingu er ráðlögð einhvers konar sálfélagsleg íhlut-
un. Þetta er í samræmi við ráðlögð vinnubrögð
bandarísku barnageðlæknasamtakanna (14).
Niðurstöður rannsóknar okkar eru ýmsum ann-
mörkum háðar, séíítaklega þar sem um aftur-
skyggna rannsókn er að ræða. Ekki er því víst að
þessi hópur endurspegli fullkomlega þá þróun sem
er að gerast á íslandi varðandi lyfjaávísanir til
barna með ofvirkniröskun. Ennfremur er hér um
að ræða afmarkaðan hóp barna sem vísað er til of-
virknigreiningar á BUGL. Næstu skref eru að
kanna algengi ofvirkniröskunar hjá vissum aldurs-
hópum og fylgja þeim hópi eftir og hafa þannig
betri möguleika á að athuga gildi meðferðar við ís-
lenskar aðstæður. Það er hins vegar ljóst út frá
rannsóknum á algengi ofvirknieinkenna sem þeg-
ar liggja fyrir (21) að nauðsynlegt er að efla þekk-
ingu á ofvirkni og fylgiröskunum sem og að efla
úrræði heilbrigðisþjónustunnar.
Heimildir
1. Swanson JM, Sergeant JA, Taylor E, Sonuga-Barke EJ, Jensen
PS, Cantwell DP. Attention-deficit hyperactivity disorder and
hyperkinetic disorder. Lancet 1998; 351: 429-33.
2. Barkley RA. Primary symtoms, diagnostic criteria, prevalence
and gender differences. In: Barkley RA, ed. Attention Deficit/
Hyperactivity disorder. A handbook for diagnosis and treat-
ment. Second edition. New York: Guilford; 1998: 56-96.
3. Szatmari P, Offord DR, Boyle MH. Ontario child health study:
prevalence of attention deficit disorder with hyperactivity. J
Child Psychol Psychiatry 1989; 30: 219-30.
4. Bird HR, Gould MS, Staghezza BM. Patterns of diagnostic co-
morbidity in a community sample of children aged 9 through
16 years. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 1993; 32: 361-8.
5. Safer DJ, Zito JM, Fine EM. Increased methylphenidate usage
for attention deficit disorder in the 1990s. Pediatrics 1996; 98:
1084-8.
6. American Academy of Pediatric Committee on Drugs. Unap-
proved uses of approved drugs: the physican, the package in-
sert, and the Food and Drug Adminisration: subject review.
Pediatrics 1996; 98:143-5.
7. Overmeyer S, Taylor E, Blanz B, Schmidt MH. Psychosocial
adversities underestimated in hyperkinetic children. J Child
Psychol Psychiatry 1999; 40: 259-63.
8. Gillberg C, Melander H, von Knorring AL, Janols LO, Thern-
lund G, Hagglof B, et al. Long-term stimulant treatment of
children with attention-deficit hyperactivity disorder symp-
toms. A randomized, double-blind, placebo-controlled trial.
Arch Gen Psychiatry 1997; 54: 857-64.
9. The MTA cooperative group. A 14-month randomized clinical
trial of treatment strategies for attention-deficit/hyperactivity
disorder. Multimodal treatment study of children with adhd.
Arch Gen Psychiatry 1999; 56:1097-9.
10. Biederman J. Attention-deficit/hyperactivity disorder: a life-
span perspective. J Clin Psychiatry 1998; 59/Suppl. 7:4-16.
11. Findling RL, Dogin JW. Psychopharmacology of adhd: child-
ren and adolescents. J Clin Psychiatry 1998; 59/Suppl. 7:42-9.
12. Sunohara GA, Malone MA, Rovet J, Humphries T, Roberts
W, Taylor MJ. Effect of methylphenidate on attention in
children with attention deficit hyperactivity disorder (adhd):
Erp evidence. Neuropsychopharmacology 1999; 21:218-28.
13. Buitelaar JK, Van der Gaag RJ, Swaab-Barneveld H, Kuiper
M. Prediction of clinical response to methylphenidate in
children with attention-deficit hyperactivity disorder. J Am
Acad Child Adolesc Psychiatry 1995; 34:1025-32.
14. Dulcan M. Practice parameters for the assessment and treat-
ment of children, adolescents, and adults with attention-de-
fícit/hyperactivity disorder. American academy of child and
adolescent psychiatry. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry
1997; 36:85S-121S.
15. Pelham Jr WE, Wheeler T, Chronis A. Empirically supported
psychosocial treatments for attention deficit hyperactivity
disorder. J Clin Child Psychol 1998; 27:190-205.
16. Anastopoulos AD, Shelton TL, DuPaul GJ, Guevremont DC.
Parent training for attention-deficit hyperactivity disorder: its
impact on parent functioning. J Abnorm Child Psychol 1993;
21:581-96.
17. American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical
Manual of Mental Disorders 4th edition. Washington, DC:
American Psychiatric Association; 1994.
18. Barkley, RA. Defiant children. A clinician's manual for assess-
ment and parent training. New York: Guilford Press; 1997.
19. World Health Organization. The International Classification
of Disease, lOth revision. Geneva: WHO; 1994.
20. DuPaul GJ, Power TJ, Anastopolous AD, Reid R. ADHD
Rating Scale-IV. Checklists, norms and clinical interpretation.
New York: Guilford Press; 1998.
21. Magnússon P, Smári J, Þrándardóttir H. Attention-Deficit/
Læknablaðið 2000/86 341