Læknablaðið - 15.05.2000, Blaðsíða 29

FRÆÐIGREINAR / KRABBAMEINSRANNSÓKNIR
A significant association was found between LOH at the FHIT
gene and ductal histological type compared to lobular breast tum-
ors. To determine whether the genomic alteration of the FHIT
gene leads to Fhit inactivation we have assessed the level of Fhit
expression and detected that 28% of lobular tumours showed
negative or reduced Fhit expression. A significant association was
found between LOH at the FHIT gene and reduced Fhit expres-
sion. We conclude that LOH at 16q is the most frequent chromo-
some alteration; E-cadherin is a typical tumour suppressor gene in
lobular breast cancer and genetic alterations within FHIT gene
leading to loss of Fhit proteins may play an important role in carci-
nogenesis of a significant number of sporadic lobular breast
cancers.
E 04 Líffræðileg svipgerð æxla og horfur í brjóstakrabbameini
Helga M. Ögmundsdóttir, Kristján Skúli Ásgeirsson,
Þórarinn Guðjónsson, Ingibjörg Guðmundsdóttir
Frá rannsóknastofu í sameinda- og frumulíffræði, Krabbameinsfélagi íslands
Lifun brjóstakrabbameinssjúklinga á Islandi er góð, fimm árum
eftir greiningu eru 79% sjúklinga á lífi og 10 árum eftir greiningu
63%. Eigi að síður hefur sjúkdómurinn mjög hraðan gang í litlum
hluta sjúklinganna og hjá öðrum tekur sjúkdómurinn sig upp aftur
mörgum árum eftir greiningu. Geta brjóstakrabbameinsæxli þann-
ig legið í dvala lengur en flest önnur krabbamein. Ýmis skilmerki
hafa verið notuð til að meta vaxtarhraða, þroskastig og dreifingar-
hæfni æxlanna svo sem æxlisstærð, tilvist eitlameinvarpa, hvort æxl-
ið hefur viðtaka fyrir östrógeni og prógesteróni, hlutfall frumna í S-
fasa frumuhrings. Æxli sem ofurtjá vaxtarþáttaviðtakann ErbB
(HER2) eða bera stökkbreytingu í æxlisbæligeninu p53 hafa hrað-
an sjúkdómsgang. Hér verður sagt frá þremur aðskildum rann-
sóknum á líffræðilegri svipgerð brjóstakrabbameinsæxla og tengsl-
um við skammtíma- og langtímahorfur. í fyrstu rannsókninni (108
sjúklingar greindir 1990-1994), var sýnt fram á að algjört tap á tján-
ingu samloðunarprótínsins E-cadherin tengdist því að sjúkdómur-
inn tók sig fljótlega upp aftur hjá eitlaneikvæðum sjúklingum. Mun-
urinn var orðinn greinilegur eftir 20 mánuði (hlutfallsleg áhætta:
5,03). Önnur rannsóknin tók til 48 sjúklinga (greindir 1993 og 1994)
og var mæld virkni mettallopróteasa (MMP2) hindra þeirra
(TIMP). Æxli sem sýndu MMP virkni og þó sérlega þau sem skorti
TIMP virkni reyndust frekar taka sig upp aftur á næstu tveimur til
þremur árum eftir greiningu (60% miðað 15% með virk TIMP). í
þriðju rannsókninni var könnuð tjáning á vefjaflokkasameindum í
187 brjóstakrabbameinsæxlum frá árunum 1981-1984. Hér skáru
sig úr, meðal þeirra eitlaneikvæðu, sjúklingar með æxli sem sýndu
blendna tjáningu af vefjaflokkasameindum. Þeir höfðu marktækt
Iakari sjúkdómsfría lifun en hinir (hlutfallsleg áhætta 3,42), en þessi
munur varð ekki mjög greinilegur fyrr en fimm árum eftir grein-
ingu. Slík æxli eru ósýnileg bæði fyrir T-eitilfrumum og NK-dráps-
frumum. Af þessum rannsóknum má draga þá ályktun að breyting-
ar sem hjálpa æxlisfrumunum að losna úr tengslum við nágranna-
frumur (tap á E-cadherini) og leiða til aukins niðurbrots á milli-
frumuefni (lítil TIMP virkni) stuðli að því að æxlið byrji að vaxa
ífarandi og mjög virkar æxlisfrumur láti snemma á sér kræla aftur
eftir brottnám frumæxlis. Breytingar sem fela æxlisfrumumar fyrir
ónæmiskerfinu leyfa aftur á móti æxlisfrumunum að liggja í friði á
mörg ár þar til einhverjar frekari breytingar leiða til þess að þær
fara að skipta sér hraðar.
E 05 Sértæk áhrif brjóstagjafar og barneigna á
brjóstakrabbameinsáhættu hjá ungum konum
Laufey Tryggvadóttir’, Hrafn Tulinius1, Trausti Sigurvinsson1,
Jórunn E. Eyfjörð2
Frá 'krabbameinsskrá Krabbameinsfélags íslands, 2rannsóknastofu í sameinda- og
frumulíffræði. Krabbameinsfélagi Islands
Nýlegar rannsóknir benda til þess að samband fæðingarsögulegra
áhættuþátta og brjóstakrabbameins sé breytilegt eftir því á hvaða
aldri konan greinist með sjúkdóminn. Þetta á meðal annars við um
aldur við fæðingu fyrsta barns, barnafjölda og brjóstagjöf. Rann-
sóknir á sértækum áhrifum áhættuþátta meðal ungra kvenna eru
mikilvægar fyrir konur sem eru í aukinni áhættu á að greinast ungar
með brjóstakrabbamein, svo sem arfbera BRCA stökkbreytinga.
Við athuguðum áhrif barneigna og brjóstagjafar hjá konum sem
höfðu svarað heilsusöguspurningum í leitarstöð Krabbameinsfé-
lags Islands. Ur hópi 80.000 kvenna höfðu 1120 greinst með
brjóstakrabbamein á aldrinum 26 til 90 ára, eftir að hafa svarað
spurningunum. Fyrir hvert tilfelli voru valin 10 viðmið, pöruð á
fæðingarár og ár svars í leitarstöðinni. I útreikningum var leiðrétt
fyrir áhrifum annarra áhættuþátta. Barnsfæðingar voru ekki vernd-
andi hjá konum sem greindust undir fertugu og ef fyrsta barn fædd-
ist eftir 29 ára aldur var hlutfallsleg áhætta í þeim hópi 7,06 (95%
öryggisbil: 2,16 til 23,02) miðað við barnlausar konur. Þessarar
áhættuaukningar varð ekki vart hjá konum sem greindust 40 ára og
eldri. Áhætta lækkaði með aukinni tímalengd brjóstagjafar. Þau
áhrif voru sterkust hjá konum sem greindust yngri en 40 ára (hlut-
fallsleg áhætta var 0,73 (95% öryggisbil: 0,56 til til 0,95). Einnig
komu fram verndandi áhrif á öllum aldri af því að hafa einvern tím-
ann haft barn á brjósti, óháð tímalengd. Niðurstöðurnar benda til
þess að áhrif barneigna séu önnur hjá konum sem greinast undir
fertugu en þeim sem greinast eldri. Þær benda einnig til verndandi
áhrifa brjóstagjafar og að tengsl við tímalengd brjóstagjafar séu
sterkust hjá konum sem greinast yngri en 40 ára.
E 06 Hepatocellular carcinoma á íslandi 1984-1998
Brynja Ragnarsdóttir1, Sigurður Ólafsson2, Jón Gunnlaugur Jónasson3
Frá ‘læknadeild HÍ, 2Sjúkrahúsi Reykjavíkur, ’Rannsóknastofu HÍ í meinafræði
Inngangur: Hepatocellular carcinoma (HCC) er eitt algengasta
krabbameinið í heiminum. Nýgengi HCC er mjög mismunandi og
skýrist það fyrst og fremst af mismunandi tíðni aðaláhættuþátta
þess sem eru lifrarbólga B og C, skorpulifur og aflatoxín Bi. í Norð-
ur-Evrópu þar sem nýgengið er lágt (um 5/100.000) hafa um 70%
sjúklinga skorpulifur. Aðalmarkmið rannsóknarinnar var að athuga
nýgengi hepatocellular carcinoma á Islandi og skoða áhættuþætti.
Efniviður og aðferðir: Leitað var í tölvuskrám Rannsóknastofu HÍ
í meinafræði, meinafræðideild Fjórðungssjúkrahússins á Akureyri
og krabbameinsskrá Krabbameinsfélags Islands að öllum þeim
sem greindust með illkynja æxli upprunnin í lifur á tímabilinu 1984-
1998. Þeir sem greindust með HCC voru með í rannsókninni. Ef
vafi lék á greiningunni voru vefjasýnin yfirfarin. Upplýsingar voru
unnar úr vefjagreiningarsvörum, krufningarskýrslum og sjúkra-
skrám sjúkrahúsa.
Læknablaðið 2000/86 351